کتاب مەمی ئالان بە هۆرامی یک منظومه بسیار کهنسال کردی بنام مم وزین است که توسط احمد خانی شاعر حماسه‌سرای کرد به گویش کرمانجی سروه شده و بعدها توسط میرزا خەڵکو لۆڕستانی به کردی 'اورامی' بازگردانده شده است.

کتاب حاضر ازروی نسخه‌ی خطی موجود در کتابخانه برلین، همراه با توضیحاتی درباره‌ی آن می باشد که همراه بارسم الخط جدید کردی 'اورامی'، توسط صدیق بابایی باز نویسی شده است.
برای آشنایی بیشترخوانندگان بااین منظومه‌ی کهنسال کردی و اهمیت آن، مقدمه کوتاه علی آشوری، مدرس زبان و فلسفه دانشگاه ساندیه‌گوی آمریکا، که برای این منظومه نوشته است را، در اینجا می‌آوریم:

ادبيات کهن کردی ادبياتی آينی و شفاهی بوده است که به صورت سينه به سينه از طريق نسلها به هم منتقل شده است اين ادبيات از دير باز همراه موسيقی خوانده می‌شد که بيت‌خوان ها (دنگ‌بيژها) در ماندگاری شان نقش بسزای داشته‌اند و دارند. چريکه و يا منظومه‌ی مم وز ين (شاهکار شاعر بزرگ احمد خانی ) از آن دسته متونی است كه در ويژگی های شعری زبان کردی به زعم پژوهشگران غربی و غير غربی همپايه‌ی شاهنامه در زبان فارسی و ايلياد و اديسه همر بشمار می‌آيد. (مارگات رودينكو، ارنست رنان).
اين منظومه نه فقط در بسط و گسترش و زبان کردی، (گويش کرمانجي) بلکه در حفظ و تدوين اسطورهای کردی نقش گرانسنگی را داراست که در پرتو قصه‌ای عاشقانه به رمزها و نشانه‌های کهن اين فرهنگ پرداخته آن هم در بافت شگفت‌انگيزی از بستر شعر غير عروضی کوردی. در سراسر منظومه ما عناصر اصلی مهر پرستی... و شيوه‌های راز ورزانه در آيين کهن که در راز آميز کردن اعداد سه و دوازده و هفت (اعداد مقدس آيين ههم چون تثليث در مسيحيت و... ) و نيز جهان شناسی مهر پرستی و اديان گوناگون و آيين‌های پيشا مهری آشنا می‌شويم. منظومه سرشار از نمادهای مام خدايان و ايزد گياهان را که همگی در خيالی حسرت برانگيز حماسی، عرفانی، عاشقانه در هم آميخته‌اند، و اين درآميختگی‌ها بيانگر درهم‌آميزی فرهنگ‌ها و آيين‌های متفاوتی است که فرهنگ کهن کورد از آنها تاثير گرفته و با جهان زبانی خود آنها را آراسته است. با دقت به نام ها و شخصيت های یک منظومه می‌توان در رمز گشای متن به دستاورد های تازه از فضای اسطوره‌ای مردم کهن دست يافت و تأويل و تعريف تازه‌ای ازاین مردم کهنسال دست داد.

برای نمونه به تبار واژه‌ی'مم و يا زين' و يا شخصيت های ديگر منظومه 'تاژين و ستی' و نيز جای پای نقش جامعه‌ی مادر محوری که منظومه از آن برخورد داراست را يافت و دريافت منظومه از شاهکارهای ادبيات غنايی حماسی انسان است که در ساحت ويژه ادبيات کردی رنگ و زنگی ديگر به تبين هستی می‌دهد اين منظومه به گويش های ديگر کردی ترجمه شده است و از جمله به هورامی که در دست است با نام قديمی‌اش 'ممی الان' ناميده می‌شده است، چاپ و منتشر می‌شود.

به‌هر روی اين منظومه و خاستگاه آن از دل سرزمين ماد بر آمده و همان‌طور که اشاره شد سينه به سينه و شفاهی به وسيله بيت خوان‌ها (دنگ بيژ ها) خوانده و گفته شده و طبعا در هر دوره تاريخی با توجه به آيين حاکم به زمانه مورد تغييراتی نيز قرار گرفته است و نشانه هاو نمادهای آيين های همچون دوران مادر محوری و مهر پرستی و زردشتی گری، مانوی و اسلام و عرفان و غيره را می‌توان در آن شناسايی کرد. به گمان من آن‌چه مسلم است، آن است که اين منظومه عاشقانه استوار بر تبين هستی شناسی و جهان شناسی اسطوره‌ای کردها (مادها)ست که مايه و پشتوانه‌ی شگرف از توانايی‌های فرهنگ - زبانی مردم کرد در فهم روزگار را بر می‌تابد که در دست احمد خانی به شاهکاری حماسی غنايی مبدل گشته است.