١. هەڵبەستی «شەماڵ» كه له دەفتەره دەس نووسەكەی مامۆستا شێخ «محەممەد»ی «خاڵ»دا نووسرابووەوه لەم دوايی‏يەدا پێی دام لەوه زياتر بوو كه من دەستم كەوتبوو، ئەويش بريتی‏يه له ٢٧ هۆنراوه، له پێشەكی ئەم پەرتووكەدا خۆم ٥ هۆنراوەييم نووسی بوو وه له هەڵبەستی شەماڵيشدا ١٦ هۆنراوەم نووسی بوو، زيادی هۆنراوەكانی دەفتەره دەس نووسەكەی مامۆستا شێخ «محەممەد»ی «خاڵ» ٦ هۆنراوەيه، بۆ ئەمەش لەم ڕووەوه زۆر سوپاسی ئەكەم.
وا ناتەواوی هەڵبەستی شەماڵ بەبێ شی كردنەوه لێرەدا ئەنووسين، بەم جۆره ژمارەی هۆنراوەكانی ئەم پەرتووكه ئەبێ به ١٠٤٠ هۆنراوه، نەك ١٠٣٤.
م. كاردۆخی
پێشەكی «شەماڵ»
خەم خەڵاتمەن، خەم خەڵاتمەن
خەمكێش‏و خەمناك، خەم خەڵاتمەن
بای موراد پەی دەرد موشكڵاتمەن
دەردی داخی دۆست دوور وڵاتمەن
حەسرەت جەلام جەم پەی دووری يارم
خاتر پوڕ جه دەرد، دڵ پوڕ ئازارم
گرفتاری دەرد جای نەڕەستەنان
حەسرەتمەندی‏يەن ئاوات واستەنان
تاقەت لێم بڕيان، نەمەندەن تابم
هوون مەشۆ جه جەرگ كزەی كەبابم
شەماڵ مەگێروو وەنەت نزايێ
ئەر به نزاو من ببۆت ڕەزايێ
***
پاش هۆنراوەی ١٠ی «شەماڵ» لەم پەرتووكەدا ئەم هۆنراوانه دێن:
ئاد لێت مەپەرسۆ بادی وڵات گێڵ
دەليلی هامڕاز دەردەداری وێڵ
ئينه تۆ دەليل كام دەردەداری
عەرزەی كام فەرهاد به شيرين ماری؟ !
خاستەر تۆ ئەحواڵ حاڵم مەزانی
شەماڵ تۆ عەرزەم به قيبلەم وانی
شەماڵ من پەرواز تەيری قەفەسمەن
ياوه به فريام ئاخر نەفەسمەن
ها! مەردا جه دەرد هيجران‏و دووری
دڵ بی‏به زوخاڵ، تاكەی سەبووری
ئينتيزاری تۆم بادی سەبوك سەير
ئەحواڵێ پەرێم باوەری به خەير
٢. نزا: تكا. مەگێروو وەنەت: داوات لێ ئەكەم. ببۆت: بتبێ. [ماناكەی لەگەڵ شيعری پاشەويدا دێت].
٣. چێم: لێم. واته: شەماڵ تكايێكت لێ ئەكەم ئەگەر به تكای من ڕازيت! :
تاقەتم نەماوه، هێزو توانام باری كردووه، خوێن دێته دەرەوه له لەشم، كزەی كەبابی جەرگم دێت وا ناڕەحەتم.
٤. وەر جه سوب: پێش بەيانی. به دەوان: به خێرايی. [ماناكەی لەگەڵ هۆنراوەی دواييدا دێ].
٥. لوانت: ڕۆيشتنت. شۆ: بڕۆ. واته: ئەی بای شەماڵ شەوێك پێش ڕۆژ بوونەوه، به پەله بڕۆ بۆلای قيبلەو دڵدارەكەم، بەڵام با ڕۆيشتنت وا بەخێرايی بێ بگه به شيرين، هێشتا له خەوا بێو هەڵنەسابێ له خەو.
٦. واته: كه ڕۆيشتيته لای سەرپۆشی ناز لەسەر ڕوومەتی لادەو ماچی ڕوومەتی بكه كه وەكوو مانگی شەوی چواردەيه.
٧. پەرچين: پەرژين. واته: زوڵفەكانی چين چين لەسەر ڕووی لوول بووون‏و بوون به گوڵ بۆ پەرژينی باغچەی گۆنای. [بوون به پەرژين بۆ گوڵی باغچەی ڕوومەتی].
٨. واته: مەهێڵه زوڵفەكانی تێك چن‏و پەشێو بن، يا بئاڵۆزێن به ڕوويا، نەوەك لەناو هەورا مانگی ڕوومەتی گوم ببێو بشاريێتەوه!!.
٩. «صەيدی» لێرەدا ڕوومەتی به «نووری ئيمان»و زوڵفی به «تاريكی كوفر» دائەنێت‏و ئەڵێ: نووری ئيمان له ڕووی ئەدرەوشێتەوه، مەهێڵه تاريكی كوفرو بێ دينی «ئيمان» ـ يانێ دەموچاوی‏ـ داپۆشێ، با زوڵفی ڕووی نەگرێ.
١٠. [ماناكەی لەگەڵ هۆنراوەی دواييدا دێ].
١١. جەو دەم: لەو وەختا. وەنەش سەڵام كەر: سەلامی لێ بكه. واته: ئەی بای شەماڵ وەختێ به تيژی تێ ئەپەڕی، شيرينی چاو مەست له خەو هەڵ ئەسێت، لەو كاتا به ئيحتيرامەوه سەلامی لێ بكەو حاڵو ئەحواڵی منيش به تەواوی تێ بگەيێنه.
پاش ئەم هۆنراوەيه ئەو هۆنراوانه دێن كه له سەرەتای پێشەكی شەماڵدا له «پاوەرەقی»دا نووسيمانەوه:
ئاد لێت مەپەرسۆ بادی وڵات گێڵ دەليل هامڕاز دەردەداری وێڵ تاد...
١٢. وێت: خۆت. كەره: بكه. واچه: بڵێ. چەمان: چاوان. [ماناكەی لەگەڵهۆنراوەی دواييدا دێت].
١٣. واته: ئەی شەماڵ تۆ به زمانی منەوه به «شيرين» بڵێ: ڕووناكی چاوانم من قاسيدی ڕابەری دەردەدارێكم لەلايەن دڵێكی بێ ئارام‏و بێ قەرارەوه هاتووم بۆلات.
١٤. پەی تۆ: بۆ تۆ. سەيل: لافاو. هوون: خوێن. خاو: خەو. واته: بڵێ به شيرين بۆ تۆ لافاوی خوێن له چاوانی دێته خوارەوه، وه هەر بۆ تۆيه كه خەو ناچێته چاوی‏و خەوی لێ ناكەوێ.
١٥. واته: بڵێ: بۆ تۆيه بێ ئارامه، سەرسامه، شێته، لەشی زامداره به تيری برژانگی چاوی تۆ. (ئەم هەموو شتانەی بەسەر هاتووه)
١٦. پەرسه: بپرسه. لاوەن: لايەتی. وێش: خۆی. واته: ئەی شەماڵ له شيرين بپرسه ئايا مەيلی ئێمەی لا ماوه؟ ! يا وەك زوڵفی خاوی خۆی شەرت‏و پەيمانيشی خاو بوونەتەوەو لەسەر پەيمانی خۆی نەماوه.
١٧. واته: بۆ «صەيدی» مەرگه ژيان بەبێ يار، سا ئەی شەماڵ فريای كەوەو مەهێڵه گيان بسپێرێو بمرێت، وا شەرحی حاڵی «صەيدی» به يار بگەيێنه. بەزەيی پيا بێتەوەو بێتەوه بۆلای‏و دوور نەكەوێتەوه لێی.