شاعیر: قانع کتێب: گوڵاڵەی مەریوان سەرناو: بێ قەزا بێ مامە سۆفی تا بێ ڕیشی پان ئەکا بێ قەزا بێ، مامە سۆفی تا بێ ڕیشی پان ئەکا قُل بە فل حاڵیی بووە، چی ئیدیعای ویژدان ئەکا؟ خەڵکی گەییە جەلبی ڕۆح و، ئەو خەریکی شانەیە حەز لە تەزبیحی گڵین و، خڕنووک و قەزوان ئەکا وا دراوسێ کەشفی مانگ و ڕۆژ ئەکەن، ئێمەش شوکور کاکە دەروێش وا خەریکە، کەشفی دۆڵەی نان ئەکا مامۆساکانمان ئەڵێن زۆر سوننەتە سواری بە کەر هەر کەسێ سواری بە فۆرد کا، خۆی شەریک شەیتان ئەکا ئەو بە تەییارەی نەفاسە تەی ئەکا ڕێگەی وڵات ئەم بە سواری کەر خەیاڵی سووریە و لوبنان ئەکا کافرە سەگبابەکان کەی سنعەتە تەلسز ئەکەن حەمدولیللا کوردی ئێمە قووڵینە و تەیمان ئەکا قانعا بێ سوودە، یا شێخ دوژمنی پێشکەوتنە هۆش و بیر و یەکیەتی، دەردی وڵات دەرمان ئەکا ++++++++++++++++++++++ سەرناو: خواپەرستی وەرە، باوەڕ بکە، کوردە! خوایە خالقی دانا بە تەنیا لەفزی کاف و نوون جەمیعی ماسیوای دانا ئەوەندە ڕەحمەتی زۆرە، گوناحی وەحشی مەحوو کرد ئەوەندە خاوەنی قەهرە کە دینی سەند لە بەرسیسا لە سفرەی نیعمەتی تێرن، تویوور و جننی و ئینسان لە خەتتی ئەمری دەرناچن، سەما و هەور و خاک و با نموونەی شیددەتی قەهری خوایە ئاگری دۆزەخ نیشانەی لوتفی یەزدانە، بەهەشت و کەوسەری ئەعلا کە مەیلی بێ بە بتتاشێ ئەدا کوڕ میسلی ئیبراهیم وە یا کوڕ نووح بە بێ دینی ئەخاتە غەرقی نجَّیْنا لە بیم و دەهشەتی خوایە کە ئاو ساتێ سکووت ناکا بە بێ ئەستوون هەڵی داوە لە سەرمان گونبەدی خەزرا وە یا تۆ عاقڵی و لازم بە وەعز و تەربیەت ناکەی بە ئەقڵی خۆت تەماشا کە لە سونعی ڕەببی بێ هەمتا ئەگەر خۆت دڵڕەقی و باوەڕ بە شیعری قانعی ناکەی لەبەر تەسکینی قەلبی خۆت، بڕۆ پرس کە لە لای مەللا ++++++++++++++++++++++ سەرناو: نەڵێی پاشکەوتووی تۆ نەڵێی پاشکەوتووی، ئەی کوردەکەی ناکامیاب قەت بە سووکی تێ مەفکرێ، ماڵ وێرانەی دڵ خراب تاکوو من بووم، رۆستەمم بوو، ڕۆژی حەملە و کەشمەکەش سەرکزی گورزی گرانی بوون، هەزار ئەفراسیاب ئەو مقام و نەزمە من بووم، کێ لە شەئنی هەڵئەسا؟ هەر لە نووحۆ دەس بە دەس، تا هاتە دەورەی ئینقیلاب ماجەرای کاوەم بەیان کەم، بەردی ڕەق ئەتوێتەوە چی بە سەر خاکی عەجەم هێنا، لە شۆر و ئیزتیراب یا، کەریم خانم چلۆن بوو! من نەڵێم تۆ خۆت بڵێ! چۆن لە خاکی فارسەکانا، کەوتە سەر قەهر و عیتاب یەزدیجوردم، یەزدی کوردانە، ئەبێ چۆن ون ببێ کێ هەتاوی بۆ ئەشارێتۆ لە ژێر پەردەی نیقاب؟ قانعا باسێ لە حاڵی گیو و گۆدەرزم بکە تا لە داخا دڵ بە جارێ نەبووەتە لوولەی کەباب ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئاردەڵانی لازمە شەرح و بەیانی کۆمەڵی عالی جەناب خانەدانی ئاردەڵانی، خاوەنی تێغ و تەناب باسی بابائاردەڵانت بۆ بکەم چۆن پیاوێ بوو؟ ساکنی گوڵ عەنبەر و یەک حاکمێکی کامیاب تایەفەی گۆرانە ئەسڵی، خەڵکی خاکی شارەزوور پایتەختی شاری زەڵمە شاهیدی قەولم کیتاب یادگاری پاشی خۆی ناوێ کڵۆڵە بێ درۆ پاشی ئەو ئەلیاس و خدر و بابلۆی خاوەن عیتاب مونزیرێک و دوو حەسەن، خدرێکی تر، ئەلیاس دوو مستەفا خان و عەزیز و ئەحمەدی عاشق ڕوباب ئینقرازی ئاردەڵانی هیچ نەبوو ئیللا غروور قەهری هیچ و پووچی زۆر و کیبری بێ حەد و حیساب قانعا باسێ لە حاڵی کوردەکانی تاڵشی بێنە پێشۆ تا بزانن چاک بوون یاخۆ خراپ ++++++++++++++++++++++ سەرناو: خاتوو شەیتان لە خەودا ئەمشەو کە بەختم هاتە سەر، شیرین جەماڵێ وەک قەمەر فنجانی مەم، قەد نەیشەکەر، پرسی لە وەزعی من خەبەر هات زوو بە زوو کردی سەلام، باڵا نەمامی خۆش کەلام وتم، عەلەیکوم و سەلام، ئەی دولبەری شیرین سیەر حۆریت وە یا جن و پەری؟ سەروی وە یا نەیشەکەری هێندە ئەزانم دلبەری! باڵا بە چەشنی لیلوپەڕ تۆ، سۆسەنی یا دەستەگوڵ؟ یا داری مێخەک و سمڵ؟ ڕێگەت غەڵەت کرد؟ یا بە دڵ، هاتیتە لای دێوانە سەر؟ چاکی چلۆنی گیانەکەم؟ شەوقی دڵی بوریانەکەم باخی گوڵ و ڕێحانەکەم، چۆن بوو کە هاتیتە سەمەر؟ فەرمووی: غەریبی دڵ بە خەم، بێ ماڵ و مڵک و بێ درەم گەر بێمە سەر باری کەرەم، بێ فەرقە خاک وە یا گوهەر هەڵسام، لە بۆ ئیکرامی ئەو، بۆ ئافەتی ئینعامی ئەو منیش کردم سەلامی ئەو، ڕوانیم لە پێی تا تەوقی سەر دڵم بە ترس و شەرمەوە، دەروون بە ئاهی گەرمەوە چاوم لە تەوقی سەرمەوە، پێم نا لە ئیشی پڕ خەتەر کە دەستم خستە سەر ملی، گووشیم دوو لا ڕانی شلی گەستم دوو چاوی پڕ کلی، وەخت بوو کە ڕۆحم بێتە دەر بە نازەوە لێم هاتە دەنگ، مەکە و لاچۆ لێم کەوتە جەنگ ڕوانیم کە ئەو گۆڕا لە ڕەنگ، وەک پادشاهی تاجوەر فەرمووی: دە لا، ئەی بێ حەیا، نە شێخی شێخ بی یا مەلا نە زاهدی، نە ئەشقیا، نە شاعیرێکی پڕ هونەر نە ڕەندی، نە قەلەندەری، نە فارسی، نە بەربەری کوردێکی پڕ دەردی سەری، بێ قیمەتی وەک تووری تەڕ کۆنە فەقێی ماڵانگەڕی، لار و درێژ و بێ فەڕی کەی هاودەمی سەوڵی تەڕی؟ هۆشت لە کوێیە بێ خەبەر؟ وتم: خانم لە ڕێی خوا، ڕەحمێ بفەرموو بۆ گەدا تۆ پادشا من بێ نەوا، بەسیە ئیتر ناز و کەدەر زانی کە من شێتی ئەوم، دانیشت لە سەر جێگەی شەوم حەرامی کرد خورد و خەوم، من شەمع و ئەو چەشنی فەنەر دامکەند شەواڵی گوڵزەڕی، دەرکەوت سورینی مەڕمەڕی زاهیر بوو خەزنەی پڕ دوڕی، هەی هەی! چ گەنجێ کەوتە دەر؟ هەستایە پێ حەیتەی زەلام، لەو مەقسەدەی کردی سەلام تێکەڵ بە یەکتر بوون تەمام، وەک خەنجەر و کالانی زەڕ ئەو کوێرە مارەی سەگ دەمە، هێندە لە خۆی خاتر جەمە ئەتوت بە مۆری مەحکەمە، بۆی نووسراوە بێ شۆڕ و شەڕ وەک گورزی دەستی لەندەهوور، تاوێ لە دەر، تاوێ لە ژوور دڕی پەردەی گوڵباخی سوور، کردی بە شیوەن و چەمەر کاتێ کە هەستام لەم خەوە، ڕوانیم کە هێشتا هەر شەوە کردم لە بۆی شین و کەوە، قوڕم پێوا تا تەوقی سەر قانع تۆ تەنیا و پڕ خەمی، بێ عەشرەت و بێ هاودەمی سەد کا زیاد بێ هەر کەمی، کۆتا کە باسی بێ سەمەر ++++++++++++++++++++++ سەرناو: دەستی چەرخ جانا گلە مەکە، ئەسڵا لە چەرخی بەد مەجاز چەن عاقڵانی زەمانی، هێنایە گیر و گاز قانوونی چەرخ و ڕەسمی زەمانە وەها بوو جاهیل بە کام و شادۆ، ئەدیبان بە ئاه و ڕاز مەسنەد بە دەستی حەققە، هەموو ئیشێ هەر بەوە بیکا بە شێتی کێوی وەیان ژیرێ وەک ئەیاز فەرهادی نابەکام ئەنێرێتە بێستوون خەسرەو لە مڵک و ماڵ، ئەپۆشێ کەوای ناز چەن ئاڵوگۆری کرد، بە سلێمان و ئەهریمەن تەرویج ئەدا بە شەمع و بە پەروانە سۆز و ساز قابل نییە هەرگیز بە هونەر نانێ دەس کەوێ ناکا لە دەشتی جەهل فەتاوای چڵی پیاز قانع مەتاعی ماڵی کە هەموو شیعر و نوکتەتیە مەر قوڕ بپێوێ کاکە، لە بریتی دەماخ و ناز ++++++++++++++++++++++ سەرناو: نامەیەک جەنابا! نامەکەت هات و گەیشتە دەس منی بێ کەس منت دانا بە کوردێکی هەژار و بێ کەس و بێ دەس ئەگەر چی تۆ ئەنووسی، ئاشەوانی فەخرە لام قوربان کە چۆن ئەشعاری پڕ مانا و، کەلامی گەوهەرینم هەس ئەتۆ سامان و پارەی زۆر و کۆشکی بەرز و ڕەنگاوڕەنگ منیش بێ قەوم و بێ عەشرەت، قەسیدەی ئاگرینم هەس ئەتۆ مڵک و سوارە و چەک، هەتا خۆت ماوی هەر ماوی منیش بۆ کورد دڵ و جەرگ و دەروونێکی حەزینم هەس ئەتۆ خنجێر و شمشێر و ڕم و نێزەت لە مەیدانە منیش هەڵبەستی پڕ مانا و پەندی مەرهەمینم هەس هەموو سامانی دنیا پێشکەشی تۆ بێ وەجاخ کوێری منیش شابەیتی ئاودار و هەزاران ئافەرینم هەس کە تۆ مردی بە یەکجاری ئەبیتە مشتێ خاک و خۆڵ منیش دوای مردنم ئینجا، بزانە دەوری ژینم هەس ئەتۆ نازت بە شەستیر و چەک و دینار و باخاتە منیش نازم بە کوردانە و بە کورد بڕوای مەتینم هەس ++++++++++++++++++++++ سەرناو: عاجز مەبە هەرگیز لە چەپی چەرخی ئابنووس عاجز مەبە هەرگیز لە چەپی چەرخی ئابنووس گشتی بە دەستی فەردە مەقامات و چارەنووس باری کە مەیلی هەس، بە خراپ بوونی مەملەکەت ئەسپابی زاهرییە ئوردووی تورک و ڕووس ئایا لە حاڵ و حوکمی سولەیمان شارەزای؟ یاخود لە وەزعیات و لە ئەعمالی فەیلەقووس گشت مەست و ماتی خاکن و بێ دەس لە هەر خیتاب نە پارە کار ئەکات و نە زمانی چاپلووس کەی مەرهەمی جەڕاحەتی زۆرابە تورکستان ڕۆستەم چ سوودی دی، لە شجاعاتی گیو و تووس؟ ناحەق نیسار ئەکا دڵ و ڕۆحی ئەسیری ئیشق ناژی بە بیمی خەڵک، سەفایی کەنار و بووس یا شیعری قانعی چ تەنەعوم بە قانعی چۆن بێ ڕەواجە لەلای برادەرانی لووس و پووس ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەگەر مردم ئەگەر، مردم وەتەن لاوانی تۆ خۆش ئەگەر هیتلەر نەما، گاوانی تۆ خۆش موخەیەر بم لە بەینی تۆ و بەهەشتا لە جەننەت دوور ئەبم سەیرانی تۆ خۆش هەموو حۆری موبارەک بێ بە زاهید لە بۆ من هەر کچ و غیلمانی تۆ خۆش بە من چی سەیری باخ و قەسری لوبنان وەتەن سەحرا و کەژ و کێوانی تۆ خۆش ئەگەر دنیا نەما یەکسەر بە جارێ وەتەن گەرمیان و هەم کوێستانی تۆ خۆش ئەگەر نەفعی خسوسیت تیا نەمێنێ موبارەک بێ وەتەن، دەورانی تۆ خۆش ئەگەر خۆ قانعی ئەمرۆ نەمێنێ وەتەن! ڕەببی وەتەن خاهانی تۆ خۆش ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەندێشە بێ سوودە ئیش بە غەیری خەیاڵی حوزووری تاق بێ کارە، کار لە کاری خەیاڵاتی پڕ مەراق حاکم کە قازییە، بە قەزایاتی سەر ئەزەل بێ سوودە سەعی لە تەسخیری خوراسان و یا عیراق نەقدی ئەمەل ئەگەر بە سەداقەت دەغەڵ نەبێ موستەغنییە لە مەحەک یا، لە زاخی پڕ سماق میزانی حوکم، کە بە مقامات و تەجرەبەس دەخلی جیایە بەسەر لە شەم و سەمع یا مەزاق هێندێ بەشەر کە قابلە، ئەیداتێ تەخت و تاج هێندێ بە نانی وشکەوە ئەکێشێ بەڵایی شاق باری کەرەم ئەدات بە سولەیمان سەروەری ئەیووب ئیمتەحان ئەکا، بە تەکالیفی لایەتاق جۆگەی خەیاڵە دێتە دەر لە بناوانی کونجی دڵ سولسی هەیە بە مڵکی مەقالاتەوە مەزاق بێستان و باخە عەزیزم خەیاڵاتی شاعیران بێ خۆفی نەقس و بردنی خەڵک بە کەسری جووت و تاق ئەیوان سەرایی خاسە، دەروونی دڵی ئەدیب ڕووتە لە تەکالیفی شمشەکێشی یا سیواق قانع کیفایەتی حاڵی ئەتۆیە بە سالمی بەخشیویە پێت خوا، بەیانات و قەلبی ساق ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەی وەتەن دایم خەریکی شیوەن و گریانتم ئەی وەتەن! دایم خەریکی شیوەن و گریانتم ئەی وەتەن! سووتاوی زامی دەردی بێ دەرمانتم گەر خوا بۆم کا بە وەڵڵا گیانفیدای لاوانتم ئەی وەتەن! شێواوی حاڵی قەومی بێ سامانتم دایما سەودازەدەی دەستی خەم و هیجرانتم خۆم ئەزانم چەن کەساس و دڵ برین و ڕەنجە ڕۆم! خۆم ئەزانم، چۆن دوچاری زامی پڕ ئێش و بەسۆم! با بزانن یەک بە یەک ئەفغان و تورک و فارس و ڕۆم کۆهکەندەی بێستوونی فیرقەتی شیرینی تۆم بۆیە دایم بێ تەوەققوف، جان بەڵاگەردانتم ئەی وەتەن! وەڵڵا لە بووکی یەکشەوە زیباتری تۆ لە دووسەد کیمیا و زێڕ و گەوهەر چاتری بۆ خوماری کەلە بێ شک تۆ لە مەی سەهباتری تۆ بە مومتازی لە فیردەوەسی بەرین ئەعلاتری بۆیە وەک بولبول هەمیشە تالبی گریانتم ئەو کەسەی تەنیا و بە بێ کەس ڕۆڵەڕۆی بێ، هەر منم خەم فرۆش و خەم کڕ و یا خەم بە کۆی بێ، هەر منم گەر بە ڕاستی بێ تەواوی یا درۆ بێ، هەر منم گەر لە دنیا تاقەتی ئەحزانی تۆی بێ، هەر منم وا موقیمم ئەی وەتەن، وەک شاخی هەورامانتم گەر دەمیشم هەڵدروون، دڵ ناڵە و ئەفغان ئەکا چاو بە بێ فیکری دەروون چۆن فێرە خۆی گریان ئەکا دار و بەردی هۆدەکەم، هەر زیکری یا کوردان ئەکا عیشقی میللەت لە دڵما هێرش و جەولان ئەکا ئەی وەتەن! بۆ تۆ بفەوتێم، قۆچەکەی قوربانتم من وەکوو ئەسکەندەرم، کەوتوومە ناو گێژی مەمات ئەی ئەرستۆی خوێندەواران! غیرەتێ بۆ ڕێی نەجات ئەی وەتەن! وەک بەعزێ کەس گوێ نادەمە هات و نەهات گەر لەگەڵ یادی ئەتۆدا، سەرفی کەم مودەی حەیات وا ئەزانم موونسی سەد کەوسەر و عەدنانتم قانعا نەزمت پەشێوە، داخەکەم فاییەی چییە؟ من ئەزانم هەوڵ و دادت بێ سەمەر داری بییە هەرچی هاوارێ ئەکەی، لای بێ تەمیز هەر فیفییە باوەڕت بێ ئەی وەتەن! لافم لە ئەشعارا نییە شاعیرێکی گیانفیدای، ئاو و هەوای نیشتمانتم ++++++++++++++++++++++ سەرناو: دوچارم برا، وەڵا بە دەردێ وا دوچارم بەبێ ئارام و سەبر و بێ قەرارم ئەگەر گریام لەبەر بێ هۆشی کوردان مەکەن مەنعم کە چۆن بێ ئیختیارم تەماشای خۆم ئەکەم یەکجار هەتیوم لە شەرق و غەربەدا بێ خەمگوسارم بە ئەحواڵت قەسەم ئەی کوردی سەرشێت منیش وەک تۆ، بەبێ بادە خومارم چلۆن نەگریم بە چاوی خۆم ئەبینم کە بەدگۆ دێتە سەر جۆیبارم؟ هەزاران ئینقیلابم هات بە سەردا کە چی هەر من خەواڵوو و بەردەبارم مەڵێن قانع نەزان و زۆر بڵێیە لە قەبریشدا بەوەڵا ئینتیزارم ++++++++++++++++++++++ سەرناو: دەروون تاریکەکان بەما زۆر گیان فیدای پارەم، بە عەقڵم یەک لە حاجیانم سەلەم دادانی ناو لادێم، دەلیلە خەڵکی شارسانم کەشیدەم داوە، سیواکم وەکوو دانەی فەقیرانە خڕەی تەزبێحەکەم دیارە، کە من شاگردی شەیتانم بە فێڵ و دەسبڕنیشم، نزیکە بم بە حاجی شێخ وەرە بنواڕە، سەیرم کە! کە چەندە شێخی ڕیش پانم دڵم زۆر لێ ئەدا ئەمڕۆ، بڕۆم گاجووتێ بڕفێنم سەگێ بکوژم، کەرێ بدزم، کە وا بوو من لە ئاغانم! ئەگەر بێ ڕەنجبەرێکم بێ، ئەبێ ناوی بنێم سەگباب کە چۆن خۆم باپیر ئاغام و کوڕی خانی قولی خانم تەماشای تای ترازوو کەم، دڵم زۆر خۆش ئەبێ کوردە بە حۆقەی ئەستەمووڵ چشتێ بکێشم بۆ براکانم بە گەز شا بیکڕم چاکە، بە گەز شام و حەڵەب بیدەم ئەمەم زۆر چاکە بۆ ڕۆژی حیسابی دین و ئیمانم کە بێتە باری دەمبازی و قسەی زل زل لە مەجلیسدا وەکوو قانع بە قوربانی، شوانی هۆزی کوردانم ++++++++++++++++++++++ سەرناو: بیری گەنجی دوێنێ بە ئەمەل مالکی ئەملاکی قەجەر بووم خاوەن دە هەزار چاوش و ئەرکان و نەفەر بووم سەحرایی و شەستیر و جەبەل تۆپ و شنەیدەر گشت مەحکەمی عەڕادە، لە سەر بەزمی سەفەر بووم گاهێ لە دڵا، ڕوو لە تەرەف بەلخ و بوخارا گەه مایلی تاڵانی هەموو تورک و تەتەر بووم قەڵخانی سەری سەرکەشی ئەم خەڵکە شکا یەک مەنسووری خوا، خاوەنی شمشێری زەفەر بووم گاهێ لە ڕەوش سەڵتەنەتا، خادمی قورئان گاهێ بە درۆ، واعیزی گورگینە لە بەر بووم گەه ڕەند و گەهێ مەست و گەهێ ناتقی هوشیار گەه بولبولی شەیدا، لە هەیاهووی چەمەر بووم عالەم وەکوو گۆڕێ کە لە نێو مێرگ و چەمەن بێ بەهرام سیفەت، حازری چەن تیر و تەبەر بووم فیرعەون کە لەلای سەڵتەنەتم بەچکە شوانە مووسا سیفەت و ڕوو لە تەرەف ناری شەجەر بووم وەختێ کەرێ زەڕڕانی، ئەمن داچڵەکیمۆ هەر قانعەکەی قوربەسەری، پڕ لە زەرەر بووم ++++++++++++++++++++++ سەرناو: خەراباتی شەوێ پیری خەراباتی، ئیشارەی جامی مەی کردم تەماشا کە! لە ئەم لوتفە، حەواڵەی تەختی کەی کردم لە چۆڵی جەهلەدا خنکاو و تینوو و بێ سەر و پێ بووم بە ماسی بەحری زانینی، بەبێ تەنکاو و پەی کردم لە عیلمی بادەنۆشی تێپەڕیم بۆ زاری و شیوەن بە ئوستادی کەمانچە و عوود و تار و ساز و نەی کردم کلیلی باخی دا دەستم، کە چوومە ناو گوڵ و گوڵزار لە لەرزە و شانەکسکێی بەفر و سەرمای مانگی دەی کردم وەها فێری مەلەی کردم، لە بەحری وەحدەتا ئەمڕۆ لە گۆرانی بە باڵای چەشنی سەرو و مەمکی بەی کردم چ ئومێدی بوو یا ڕەببی بە تەنیا یەک نەزەر قانع بە سوڵتانی خەیاڵات و بە شاهی شاری ڕەی کردم ++++++++++++++++++++++ سەرناو: لە سایەی عیززەتی نەفسم لە پاشا مەرحەبا ناکەم سەبارەت: پێنج خشتەکی لە سەر شیعری مفتی پێنجوێنی لە سایەی عیززەتی نەفسم، لە پاشا مەرحەبا ناکەم لە ئەربابی کەرەم دوورم، بە کەس خۆم ئاشنا ناکەم کراسی چەرمی خۆم ئەدڕم، سواڵی سەرکەوا ناکەم ئەگەر چی لەحزەیەک دەرد و خەم و قەهرم بە با نادەم ئیلاهی زۆر شوکور، ئومێدی نانێ من لە شا ناکەم لە تۆزی ئاشەدا غەرقم، لە تەوقی سەر هەتا ئەژنۆم نە ترسی ئەمری مافەوق و نە مەحکوومی بەراتی تۆم بەڵام چەن خۆشە ئەو تۆزە کە هەر خۆم ئامیرم بۆ خۆم لە سایەی زەحمەتی قاچ و سەر شان و دەس و ئەستۆم لە بۆ کەس چاو لەبەر نیم و خەیاڵی ڕێی ڕیا ناکەم براکەم فرسەتە ئەمڕۆ بڵێ بەو یاری دێرینم لەسەر هەر دینێ من ئەمرم، ئەویش هەر بێتە سەر دینم کە چون شێرانیە فیکر و خەیاڵی زیندەگی و ژینم لە بەر تاڵی زەمانە و شەربەتی ئەشعاری شیرینم هەتا ئەم دوو تەعامەم بێ، خەیاڵی شەکر و چا ناکەم چ خۆشە، تا ژیانت بێ، لە لای کەس کەچ نەکەی گەردن عەرەق بڕژێ لە ناو چاوت، لە ڕێگەی کاسبی کردن بە شەرتێ سەر بە سەربەستی، لە مەیدانا بەدەر بردن بە شاڵی خاکەکەم ڕازم و ئەیپۆشم هەتا مردن لە فاسۆن و گەبەردین تا ئەبەد سەڵتە و کەوا ناکەم لەبەر پەستی گەلی کوردە، کەوا ڕەنج و تەقالامە لە سەر ئەم هۆزە چل ساڵە، بە تەنیا هەوڵ و داوامە بە تاڵانی لە دەس دەرچوو، سەفای ئەم زێد و ماوامە مەلایی و خوێندەواری، خوو و ڕەوشتی خۆم و باوامە کە چی من ئارەزووی نان و ژیانی وەک مەلا ناکەم لە داخ ئەم چەرخە کەچبازە هیلاک و سینەچاک چاکم وەکوو تەیرێ هەڵۆ لێی دا، کز و خەڵتانی ناو خاکم بە بێ هۆشی ئەسووڕێمۆ، ئەڵێی سەرگێژی تریاکم وەها غەرقی مەراقی پڕ جەخاری کاری ناپاکم ئەگەر خۆم بم بە لوقمان سەد یەکێ دەردم دەوا ناکەم دە شەرتە شەرتی مەردی بێ، لە دنیا تا حەیاتم بێ نە هیوای سەر قەڵەمدانە و نە ئومێدی خەڵاتم بێ لە سەر ئەم حاڵەتی خۆمە، ئەگەر بێت و سوباتم بێ بە ئومێدم بە سەربەستی لە حەشریشا نەجاتم بێ لە دنیادا کە هیچ کەس، تووشی ئازار و بەڵا ناکەم قەناعەت چاکە، وا چاکە بساچێنم بە شۆرباوێ کەوای تاقەی منەت لابەم، لە بەر کەم شاڵ یا جاوێ لەبۆ دانەی تەماعکاری، نەکەومە گێژی هیچ داوێ ئەگەر شیعرێ بڵێم و نەشری کەم، هیچم لە کەس ناوێ لە فیکرا پەیڕەوی مەرحوومی زاتی شێخ ڕەزا ناکەم هەزاران ئافەرین مفتی! لە ڕەفتار و لە ئایینت بە وەڵڵا حەیفە تۆ بمری و برات هەڵکاتە تەڵقینت لەگەڵ تووتنچی تێکەڵ کە، دە قانع شیعری ڕەنگینت ئەگەر مفتی یەکێ پەیدا نەکەی هاودەرد و هاودینت بڵێ تا هەم شکاتی گەردشی چەرخی لە لا ناکەم ئەگەرچی لەحزەیەک دەرد و خەم و قەهرم بە با ناکەم ئیلاهی زۆر شوکور ئوممێدی نانێ من لە شا ناکەم لە سایەی زەحمەتی قاچ و سەر و شان و دەس و ئەستۆم لەبۆ کەس چاولەبەر نیم و خەیاڵی ڕێی ڕیا ناکەم لەبەر تاڵی زەمانە و شەربەتی ئەشعاری شیرینم هەتا ئەم دوو تەعامەم بێ خەیاڵی شەکر و چا ناکەم بە شاڵی خاکەکەم ڕازیم و ئەیپۆشم هەتا مردن لە فاسۆن و گەبەردین تا ئەبەد سەڵتە و کەوا ناکەم مەلایی و خوێندەواری خوو و ڕەوشتی خۆم و باوامە کەچی من ئارەزووی نان و ژیانی وەک مەلا ناکەم وەها غەرقی مەراقی پڕ جەخاری کاری ناپاکم ئەگەر خۆم بم بە لوقمان سەدیەکی دەردم دەوا ناکەم بە ئوممێدم بە سەربەستی لە حەشریشا نەجاتم بێ لە دنیادا کە هیچکەس تووشی ئازار و بەڵا ناکەم ئەگەر شیعرێ بڵێم و نەشری کەم هیچم لە کەس ناوێ لە فیکرا پەیڕەوی مەرحوومی زاتی شێخ ڕەزا ناکەم ئەگەر موفتی، یەکێ پەیدا نەکەی هاودەرد و هاودینت بڵێ تا هەم شکاتی گەردشی چەرخی لە لا ناکەم «موفتی پێنجوێنی» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: داخی دڵ نەما ترسی زەمانی زوو، ئیتر داخی دڵ ئەڕژێنم بە هێزی مەعریفەت ئەمڕۆ سوپاهی جەهل ئەڕفێنم بە سەربەستی ئەوی دەردی دڵم بوو، زاهیر ئەنوێنم لەمەولا خانەقا ناڕۆم، بە مەولا تۆبە ئەشکێنم حەقی ئەم کوردە بێچارە، لە چاودا بەستی ئەستێنم دڵم زۆر خۆشە ئەمڕۆکە، ئەخوێنم بێ خەم و بێ هەم لە کووچە و شار و بازاڕا، لە سەر هەر چیمەن و هەر چەم دە شەرتە مل قەوی بێ خێر! ئەبێ بنچینەکەت دەر خەم هەموو فێڵ و قومار بازیت، ئەبێ یەکسەر بەیانی کەم ئەگەر سەد دەفعە ماچی کەی قوڕی ژێر کەوش و داوێنم زەمانێکی فراوانە، ئەنۆشم شەربەتی تاڵی دەروونم پڕ لە ئەشعار و لە ترسا دەفتەرم خاڵی شوکور ئێستاکە کووکوومە، بە چەشنی کۆتری ماڵی کەوای پەستی و نەزانینم دڕی و یەک دەفعە دام ماڵی بە لافاوی خەیاڵاتم، نەمامی ئیلم ئەڕوێنم خەم و دەردی زەمانی زوو، وەها چاکە کە بەر با دەم لە سایەی عیلمەوە شانێک، لە شانی شێخی عولیا دەم بە سەر چوو دەوری مەحکوومی لە بۆ حوڕڕی تەقالا دەم لە پیری کۆن و پاشکەوتووی وەکوو خۆم، لازمە لادەم کوڕانی پێگەیشتووی مەکتەبم ئەمڕۆکە ئەدوێنم دە یا شێخ سەد ئەسەف بۆ تۆ، نەما شەوقی دڵی خۆشت مەحاڵە تازە ڕامم کەی بە مەکر و حیلەیی بۆشت بفامە قوڕبەسەر، چاوت هەڵێنە وا لە کوێ هۆشت؟ ئەگەر تۆ ئەهلی دینی! خوێنی عالەم بۆ ئەکەی نۆشت؟ وەرە سەیری دڵی من کە، کە چەندە پاک و خاوێنم خەیاڵم وایە تا ئەو ڕۆژە ئەمرم حوڕڕ و سەربەس بم بە ڕۆح دوژمن بە ئەخلاقی ڕەزیل و پیاوی ناکەس بم دەسم ببڕن لەسەر نووسین، لەسەر حەق خۆشە بێدەس بم لە سەر ئەم پارچە شیعەرانە، ئەگەر گیراوی مەحبەس بم دەمێکە حازری دار و شەلاخ و ئەزیەت و جوێنم لە ڕۆژێکۆ لە دایک بووم، بە پاکی بووم و خوڵقاوم بەڵام چی بکەم؟ بە زنجیری ئەسارەت بەند و خنکاوم وەتەن سوێنم بە کوێستانت، لە ڕووی دنیا هەتا ماوم وەکوو ماسی بە سەربەستی، غەواسی گێژ و بن ئاوم لە بنکی بەحری فیکرا گەوهەری ئەنتیکە دەردێنم لە هەر لا شۆری مەجنوونە، بزانە حوسنی لەیلایە کە چۆن هەر کەس بە ئومێدی ویساڵی یارێ ڕیسوایە دڵی من بۆ تورەققی کوردستانە شێت و شەیدایە بە دەستێ چەپڵە لێ دەم داخەکەم دەنگ و تەقەی نایە گەلێ کەس وا ئەزانن، خەو ئەبینم یان ئەڕاوێنم سەرم گەرمە و بە بانگی بەرز ئەڵێم، ئەی میللەتی هوشیار تەماشا کەن لە ئەوزاعی زەمانە و چەرخی چەپ کردار مەڵێ باوکم وەها ژیاوە، منیش هەر وا ئەکەم ڕەفتار فلیمی سینەما چەرخە ئەگۆڕێ ڕۆژێ سێسەد جار دە چی بکەم کەس بە گوێم ناکا، کە ئاغا نیم و مسکێنم ++++++++++++++++++++++ سەرناو: بادە نۆشی کە دولبەر بادە نۆشی کا، ئەبێ من خزمەتی مێو کەم بە شەو ئاودێری باخات و بە ڕۆژ دەفعی چڵ و چێو کەم ئەوەندە یاس و بێزارم لە چەرخ و ئەهلی ئەم چەرخە ئەبێ تەقلیدی مەجنوون و خەیاڵی ژینی سەر کێو کەم چ ڕۆژێکە خوا ئەمڕۆ کە هاواری برینداریم نەوێرم بانگی بۆ هەڵدەم، بە بۆڵەبۆڵی ژێر لێو کەم؟ مۆقەددەر باڵی توند بەستم، دەری کردم لە ناو یاران مەگەر ئەمجار بە ناچاری، ڕەفێقی جنیی و دێو کەم کە باخی ئارەزووم ئەمڕۆ نەبێ زاهید لە مەحشەردا ئیتر بۆچ ئارەزووی باخی هەنار و قەیسی و سێو کەم خەیاڵم وا بوو گۆچانی نەسیحەت هەڵگرم بۆ ڕان وەکوو مووسا لە دەشتی ئەقدەسا، شوانانە هەر عێو کەم شوعەیبێکم نەدی شەرتی شوانیم بۆ بەجێ بێنێ ئیتر بۆ خزمەتی ڕانی، بەبێ سوود و بەبێ خێو کەم؟ چ خۆشە قانعی ئەمڕۆ، لە دەشتی وەحدەتا وەک تۆ بە هیوای جەژنی سەربەستی، لە خوێنی جەرگ پارشێو کەم ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ڕوو، لە مەهوەشان نەک سادە ڕوخان گەر نەڵێن دێوانەیە یەک شۆڕشێ بەرپا ئەکەم حوکمی چەرخی کەچ مەدار و گونبەدی خەزرا ئەکەم ئارەزووی وەسفی قەدی، قەد عەرەری زێبا ئەکەم حەز لە پێچی لارەپێچی، فاتە و سەلما ئەکەم حەز لە لەنجە و وردە ڕەوتی ئامینە و عوزرا ئەکەم هەر کەسێ ئەربابی عیشقە خۆی لە سادە لا ئەدا من کە مفتی عیلمی عەشقم، دوێنێ فتوام وا ئەدا رەئفەتی شیرین بە شێرۆ، زەحمەتی کیسرا ئەدا گەنجی باداوەر لە گێژی بەحرەدا بەر با ئەدا عاشقانە حەز لە ناز و نازشی تووبا ئەکەم لابە گودلە، ئیش لە پەرچەم، بێ زڕەی پۆیلە و بلوور شەق لە لێوی بێ خەزێم و کوڵمی بێ سووراوی سوور قۆڵ بە بێ خرخاڵ و زێڕ و سینە بێ ملوێنکی موور نامەوێ بۆرە زەلامێ وەک سەپانی شارەزوور مەیلی گوارە و پڵپڵەی بانی سەری مینا ئەکەم پەلکە شۆڕم دەس کەوێ، چیمە لەسەر بێ پرژ و باڵ؟ سەد کەڕەت خوا بیبڕێ، ڕوومەت بە بێ سپیاو و خاڵ عیشقی سادە ساردە بێ شک، هەر وەکوو ئاشی بەتاڵ هەر زڕەی لەرزانەیە، دەروێش ئەخاتە بەزمی حاڵ ئیشتیهای خەمزە و نەزاکەت، ئای و ئۆف و لا ئەکەم کوڕ کە ڕووت و قووتە ئەسڵەن، هیچ مەزە و تامی نییە بێ قەتار و گوار، چەناخ و سڵسڵە شەوقی چییە؟ داری لیمۆ هەر کچە، بێ مەمکە کوڕ داری بییە! بۆ یەکێ لێی تێ بگا لەم شیعرە، وەسفی کافییە حەز لە زیڕەی سەر سەرینی ڕابعەی ئاغا ئەکەم وەرنە سەر سەیری نەزاکەت یارەکەی جیلوە فرۆش تازە بووکێ بانەیی، یاخۆ لە شێخی کۆنەپۆش گەر بە نازۆ چاوی دەرخا، خانمی دڵ پڕ لە خرۆش شێخ بە ڕیش و مێزەرۆ، سمتی چلۆن نانێتە کۆش ئەهلی وەرعم، لێک سەیری، وەلوەلەی دنیا ئەکەم بۆیە خۆشە خەڵوەتی، تەنیا زڕەی لەرزانە بێ کچ وەکوو شەمعی منەوەر، کوڕ وەکوو پەروانە بێ گەه لە بەزمی بۆسە بازی، گەه مەیی پەیمانە بێ خەڵوەتێکی چۆڵ و خاڵی، وەک عیبادەتخانە بێ قانعم ئەمڕۆ خەیاڵی دولبەری فەردا ئەکەم ++++++++++++++++++++++ سەرناو: شێرەزای کوردم هەموو کەس شارەزای من بێ، کە شێر و شێرەزای کوردم بە دایم گوە بەراوازی، دەلیل و ڕەهنومای کوردم خوا نەیکا ئەگەر دەردێ زوهووری کرد لە کوردستان وەکوو قۆچ خەلیلوڵڵا، بە قوربان و فیدای کوردم فیدایی من لە بۆ کوردان، خوسووسی قەت نەبینراوە بچووکی بەگلەر و شێخ و مەلا و شاه و گەدای کوردم ئەجەل دەستی من و داوێنی تۆ فریا کەوە زوو بێ بە خۆم و ڕۆحمۆ حازر، لە بۆ دەفعی بەڵای کوردم چ باخێ پڕ لە گوڵ، هەرگیز نەبینراوە بەبێ بولبول منی سەودازەدەش وەک بولبولی شاخ و چیای کوردم لە خزمەت با بەجێ مابم، بە تەیرێ هەر ئەبم مەعلووم کە وا بوو، هودهودی شەهری سلێمانی سەبای کوردم لە سووتانا چ بێ باکم، کە چۆن پاش مردنم قانع لە چاوی ئەهلی دانشدا، وەکوو ڕۆح تووتیای کوردم ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئێمە کە کچین دولبەری دڵداری جیهانین ئێمە کە کچین، دولبەری دڵداری جیهانین خونچەی چەمەنی باخی گوڵی کوردانین ئەستێرە لە ڕووی ئێمە، چلۆن خەجڵەتی نابێ ڕۆشنتر و پڕ نوور، وەکوو مانگی جوانین وەسڵی حەرەمی ئێمە، لە بۆ خادمی کوردە بۆ بێ هونەری خاکی وەتەن نەسسی حەرامین بێ قیمەتە لای ئێمە، یەقین بەرگی چویتلی عاشق بە هونەر، مەستی غەزەب، تێغی دەبانین شەق لەو کوڕە وا دەس بە خەنە و مەیلی حەمامە قوربانی کوڕی سەرکەشی کوردانی زەمانین وەختێ بە سەفا سەف ئەبەسین ڕۆژی سەیاحەت مایل بە کوڕی کوردی وەکوو شێری ژیانین *** ئێمە کە کچین، قوڕبەسەر و مات و حەزینین بۆ بێ کەسیی ئەم خاکە، جگەر زام و برینین ئەی کۆمەڵی گەنجانی موسەمما بە منەوەر بۆ مەرگی وەتەن، ئێمە هەموو ئەلبیسە شینین چۆن ئێوە هەموو، بێ خەم و بێ بیری وڵاتن ئێمە بە غەزەب، دڵ بە خەم و دیدە گرینین سەد کاشکێ لە جێی ئێوە، سەفی ئێمە بوایە ئەتدی! کە چلۆن حازری مەیدانی یەقینین داخمان ئەوەیە ئێمە ژن و ئێوە پیاون ئێوە بە هونەر مەستی مەی و ئێمە مەتینین هەر ڕۆژێ کە ئێوە بە ئەمەل سەیر و سەفا کەن ئێمە هەموو بۆ ئێوە خەریک زاری و شینین *** ئێمە کە کچین هەر بە کچی عاجز و پیرین داماو و سەراسیمە و بێ شەوق و ئەسیرین قانع بە هەموو تەبعی غەزەل خوانیی خۆیۆ شاهیدە کە وا ئێمە هەموو مات و زویرین ئەفسووسە کە ئێوە کوڕی مەیدانی نزاعن زۆر یازووخە بۆ ئێمە، خەریک نان و هەویرین شێر دەرچێ لە غابات، خوای نێر و خوای مێ لاکن، ئەمە زۆر عەیبە کە بێ پشت و زەهیرین دوێنێ کچێ ئەیوت، بە کچانی وەتەنی کورد: ئیعلانە ئەیا هەر چی کە پیرین و سەغیرین ئەم دەرپێ لە پێمانە، لە پێی بێ هونەری خاک ئەم ئیشە لە سەرمانە لە سەر بەددڵ و ناپاک ++++++++++++++++++++++ سەرناو: نازەنین ئەلا ئەی نازەنینی شۆخی شۆخان غەزالە تاقەکەی سەر بەندی کوێستان مەکانت کونجی دڵمە، زۆر نزیکی لە بەر چی نابییە ئاوازی گریان؟ بە خەم گەر بمکوژی، ئەو وەختە شادم کە خاکێکم ئەبم بە تۆزێ دامان ڕەقیب بۆیە ئەزانێ من لە لاتم! کە بولبول داییما، ها، لە گوڵستان لە کوشتن چۆن ئەترسم ڕۆژی سەد جار؟ کە لێوی تۆیە چەشمەی ئاوی حەیوان! دڵ و گیانم بە پێشکەش قاسیدت کرد خراپی کرد، هەواڵی دای بە هەزاران زەمانە ئیش و کاری هەر بە عەکسە چ نسبەت قانع و ئیشقی جەوانان؟ ! ++++++++++++++++++++++ سەرناو: لەگەڵ بولبول ئەی بولبولی بێ دانە، من و ئێوە هەژارین هەر دوو، وەکوو یەک موتەزیری فەسڵی بەهارین تۆ چەشنی من و من وەکوو تۆ بێ کەس و کارین داماو و کز و دەربەدەری کووچە و شارین یا، بەندی قەفەسخانە و یا وێڵی دیارین من قوڕبەسەری دەستی فەلەک، چەرخی جەفاکار تۆ دڵ بە خەمی، دەردی گوڵ و خونچەیی گوڵزار من دەربەدەری فیتنەیی جاسووسی خەتابار تۆ بێ پەڕ و باڵ، لە دەس زوڵمی لقی خار هەر دوو بە یەکۆ چاکە بڵێین، دیل و هەژارین تۆ، شێتی دڵ و من بە هیوای بەرزی وڵاتم تۆ، مەستی گوڵ، من بە فیدای عەزم و سوباتم بەم جۆرە ئەڕۆم، شەرتە هەتا ماوە حەیاتم تا دەس نەکەمە گەردنی ئاواتی نەجاتم ڕووم نایێ بڵێم: زادەیی شێرانی شکارین من شیوەن و گریان و ئەتۆ شۆر و تەرانە تۆ بەزمی سبەینان و منیش ئاهی شەوانە من بۆ وەتەنی بێ کەس و تۆ دانە و لانە بنواڕین لە بۆ سووڕی کەچی چەرخی زەمانە بێ سووچ و خەتا، بۆچی وەها بێ بەش و یارین ئەی بولبولی هاودەردی خەفەتباری دەروون ڕێش تۆش هەر وەکوو من، بێ کەس و بێ یاوەر و بێ خوێش هەر دوو، وەکوو یەک پەست و بریندار و جەفاکێش کەی بێ کە برینی دڵی هەر دوو ببێ ساڕێش بێ باک بڵەین: ئێمە لەناو گێتی دیارین قانع! من و تۆ بولبول و خەم، چەشنی برا بووین بۆ یەکتری، ئەم چوارە تەواو پشت و پەنا بووین هەر یەک لە بۆ ئەو سیانی ترە، زۆر بە وەفا بووین بۆ چی من و خەم؟ ئێستە لە ئەو دوانە جیا بووین؟ ! بولبول لە گوڵ و گوڵ لە چڵ و ئێمە لە خارین؟ ! ++++++++++++++++++++++ سەرناو: سەربازی سەر لە بۆ سەربازی چاکە نەک لەبۆ چەتفەی گران دڵ لە بۆ خەمخۆری چاکە نەک لەبۆ میهری کچان چاو ئەگەر فرمێسکی خوێنین دانەڕێژێ بۆ وڵات دەک بە کوێری هەر بمێنێ تاوەکوو ئاخر زەمان دەم ئەگەر هاواری هۆزی خۆی نەکا پڕ بێ لە قوڕ سینە وەک کۆتر نەناڵێ، پڕ بێ لە ژان بۆیە شانم پێ ئەوێ، باری خەمم بۆ هەڵگرێ یا زمانم بۆیە چاکە، ببڕێ وەک تێغی دەبان بۆ جلیت بازی قسە و مەیدانی فێڵ و دەس بڕین شەهسوارێکم بە چەشنی ڕوستەمی مازەندەران بێتە سەر باری کەرەم یەک دانە جۆ نادەم بە کەس خۆم بە جۆیێ ئەیفرۆشم، ئاو و خاکی نیشتمان من بە دەم میللەت پەرەستم، خزمەتی کوردان ئەکەم خوێنی بابیشم ئەڕێژم بۆ تەماعی یەک قەران ئافەرینم بارەکەڵڵا ئیشی خۆمە چاو و ڕاو دوو دڵ و سێ دولبەر و چوار مامەڵە و پێنج شەش زمان تاوێ گاندیم بۆ وەتەن تەرکی هەموو خۆراک ئەکەم تاوێ شێخی خانەقام و تاوێ جەردەی سەر ملان تاوێ ئەمبینی ئەفەندیم، عەتر و سابوونم هەیە لەحزەیێ سەیرم ئەکەی شێخ و مەلا و ڕیشێکی پان هەر شەوێ پارەم ببێ تەقلیدی سەد خەییام ئەکەم هەر سەعاتێ مەی نەبوو، بەرماڵ و شانە و تەیلەسان تاوێ کوردم، ڕانک و چۆغە و مێزەر و پەستەک لە بەر گاهێ شەپقە، گەه قەلەنسوو، گاهێ خوودەی سەر گران ++++++++++++++++++++++ سەرناو: قانع و کەرەکەی سەبارەت: دیوانی قانع، هۆنراوەی: شێخ محەممەد کابولی، کۆکردنەوەی: بورهان قانع، کەڕەتی چاپ: هەشتەم ١٣٩٣ انتشارات پانیذ، لاپەڕە ١٩٢و١٩٣. کەرێکم بوو چ کەر؟ وەک با و بۆران کەرێکم بوو چ کەر؟ بارکێشی دەوران کەرێکم بوو چ کەر؟ چەشنی سەیارە کەرێکم بوو چ کەر؟ وەک شێری مەیدان کەری نووحی نەبی، باپیری ئەم بوو لەگەڵ گوێدرێژی عیسا، خاڵ و خوارزان بە لاشە بەرز و زک ئەستوور و سەر زل کەفەڵ گورج و پەراسوو چیخ و گوێ پان شەقاودار و دوو شانە بەرز و مل قنج کلک شۆڕ و سپی تووک و قەوی دان لە کەوشی سم هەتا لاری ڕەفیسگەی خەتێکی موسستەقیم بە کەسر و نوقسان شەوێ پێم وت: چلۆنی یاری دێرین؟ ئەوا سەرما بزووت، دەستم بە دامان ئیتر زستان و کاتی دار کێشانە وەکوو ساڵانی پێشوو بێرە جەولان نە نانم هەس، نە شەکرم هەس، نە چایی نە بەرگی خۆم و ژینی باقی خێزان هەموو، هەر چاوەڕوانی هیمەتی تۆین بنرکێنە بە بارۆ و بێیتە مەیدان وەڵامی کەرە شین: وتی: قانع! ئەسەف بۆ بێ حەیاییت حەیا زۆر خۆشە بۆ پیاوی بەویژدان بە کام جێ؟ کام گەووڕ١؟ کام ناڵ و بزمار بە کام ڕەشوە و جل و جلبەند و کورتان؟ ئەمە چل ساڵە من بارکێشی ئێوەم بە خەو نەمدی جەواڵی ئاڵف و دان! وەسای ناڵبەندی من، وەک تەیری عەنقا نەبینراوە، لە ڕووی دەورانی دەوران بە ئەو ناڵە قەسەم، نەتدا لە ژێر پێم بە ئەو جۆیە قەسەم، نەمنایە ژێر دان! قەسەم بەو گازە نەمدیوە بە عومرم بە ئەو چەکوشە، کە نەمدی مەر لە لێدان ئەبێ خێرم نەبێ غەیری زەڕە زەڕ ئەگەر وردیشی کەی ئەعزام بە گۆچان ١. گەووڕ: پشتیر، ھۆدەی ئاژاڵ. ++++++++++++++++++++++ سەرناو: عاشقی دڵ بە خەم نەکەی هەوا و خەیاڵی خورد و خەو سەبارەت: تێهەڵکێش عاشقی دڵ بە خەم! نەکەی هەوا و خەیاڵی خورد و خەو بادهٔ دلگشا بجو، تازه به تازه، نَو به نَو کاتێ کە یارت دێتە لات، لە گێژی خەم ئەتدا نەجات بوسه سِتان به کام از او، تازه به تازه، نو به نو چیتە لە سیحری ساحیری، یا وشکە زوهدی زاهیدی باده بخور به یادِ او، تازه به تازه، نو به نو تۆ هەر دەمێ مەرارەتێ، ئەو هەر شەوێ نەزاکەتێ نقش و نگار و رنگ و بو، تازه به تازه، نو به نو قانع ئەگەر موشەڕڕەفی حوزووری یاری خۆت ئەوێ قصهٔ حافظش بگو، تازه به تازه، نو به نو ++++++++++++++++++++++ سەرناو: شیعری تور کو.. کو.. کوردم، ز.. زوانم، لە.. لە.. لاڵە، تە.. تەواو ن.. نەزانی، م.. م.. ماڵی، ک.. ک.. کردم، خ.. خراو ڕ.. ڕەفیقم، س.. سواری، ب.. ب.. با بوون و منیش ڕ.. ڕ.. ڕۆژی مە.. مە.. مەیدان ک.. ک.. کەر دێنمە تاو بۆ نەجاتی هۆ.. هۆ.. هۆزم، لە.. لە باتی ت.. تفەنگ س.. سیواک و ڕ.. ڕ.. ڕیش و کە.. کە.. کەشکۆڵی شکاو لە.. لەلای خۆم مە.. مەلام و نە.. نە.. نەمزانی شتێ غەیری باسی مە.. مەمار و قە.. قە.. قەور و حە.. حەساو فە.. فە.. فیترە و زە.. زەکات و یە.. یە.. یاسینی نەخۆش ئە.. ئە.. ئاگر، جە.. جەحەننم، ب.. بڵێسەی بە تە.. تاو پ.. پ.. پردی س.. سیرات و هە.. هە.. هەنگوێنی بەهەشت ح.. ح.. حۆری ج.. جوان و م.. م.. میوەی تە.. تەواو د.. درێژی جە.. جەجاڵ و کو.. کو.. کورتانی کەری کو.. کو.. کوشتن مە.. مەسیح و ع.. ع.. عاسای ب.. بناو ئ.. ئ.. ئیشکی م.. مناڵ و گ.. گ.. گرتن شە.. شەوە هە.. هە.. هاڵی ژ.. ژنان و ب.. ب.. بوونی بە.. بە چاو ئ.. ئەمانە بە.. بەیانم کە.. کە.. کردن بە شیعر لە مناڵی خە.. خەریک بووم، ه.. هەتا بووم بە پیاو قانعا! شیعرت بە سافی قیمەت و نرخی نییە تۆ تەماتە کە بە لاڵی ناوی خۆت خەیتەوە ناو؟ ! ++++++++++++++++++++++ سەرناو: تەمەن و ئارەزوو عومرەکەم باریک و کورتە، ئارەزووم پان و درێژ فیکرەکەم فیکری ئەدیبە و سوورەتیشم گێژ و وێژ ئاوی لافاوی خەیاڵم، هێندە ساف و ڕۆشنە ئاویاری خۆی ئەکا، بێ فەرقە لای هەوراز و لێژ بێ تەماشا کە لە کوردا، دائەپۆشێ شیعری من پژدەر و گۆران و سۆران، جافەتی و شیروان و گێژ گەر لە نوکتەی خامەکەم دیقەت بکەی، ئیقرار ئەکەی سەر بە سەر یاقووتی سوورە و شەوچراغی شوعلەڕێژ شەخس وەختی عالمە، عالم بە هەر ئەشیا ببێ بێ سەواد وا تێ ئەگا، زانین هەموو دەسنوێژە و نوێژ قانعا مونکیر ئەگەر فیکری کولی ئامادە کا بێنە دەر تێغی زمانت هەر وەکوو شمشێری تیژ ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەی لە بەختی عاشقی ئاوارەکەت ڕژد و چرووک ئەی لە بەختی عاشقی ئاوارەکەت ڕژد و چرووک ئەی کە زیددن ئیش و کارت، سەرگران و شێوە سووک گەر بە نازۆ بێتە سەر باری کەرەم، بۆ عاشقان سەد کەڕەت بێجا ئەکات، شێخ ڕوو ئەکاتە سەر سلووک کوشتەگانت گەر شیکایەت کەن، لە دەس جەور و جەفات مۆر ئەکەن بۆیان قەباحەت، قازی و موفتی و ملووک من بە دەور و پشتی یارا «ئایەتولکورسی»م ئەخوێند ئەو بە عیشوە پێی وتم، لاچۆ، هەتا کەی نووکەنووک؟ شێخ ئەگەر بۆی شێت نەبێ، مەعلوومە بێ ویژدانییە چۆن بە دایم شۆخ و شەنگە، بەر میسالی تازە بووک تان و پۆی بەندی دڵ و جەرگی بە جارێ هەڵچریم وەختێ ڕەمزی چاوی خستە هاتوچۆ هەر وەک مەکووک قانعا ڕەندی بەجێ بێڵە، لە بۆ گەنجی وەتەن تۆ لە عیشقت چی بە کەللەی پووچەڵ و گوێی پڕ لە تووک؟ ! ++++++++++++++++++++++ سەرناو: جەرگی بوریان براکەم حاڵەتم گریانە ئەمڕۆ دڵ و جەرگم تەواو بوریانە ئەمڕۆ بە یەک لەحزە دووسەد حاڵم ئەگۆڕیەت تەماشای حاڵەتم سەیرانە ئەمڕۆ لە باخی مەزرەعەی ئیقباڵی لارم لە خەم کۆکۆ وەکوو خەرمانە ئەمڕۆ ئەوەندە پەستە بەختی شوومی نەحسم لە بەختم واعیزیش شەیتانە ئەمڕۆ گرفتارم بە دەرد و بێ پزیشکم تەداویم هەر خەم و گریانە ئەمڕۆ ستارەی بەختی نەحسم وا لە گۆما لە عەقرەب تالیعم، میزانە ئەمڕۆ خەمم تاج و سەراپەردەم نەخۆشین دەروونی دڵ عەجەب وێرانە ئەمڕۆ؟ وەکوو قانع خەیاڵی گەورەییم بوو کە چی ئێستە خەمم بۆ نانە ئەمڕۆ ++++++++++++++++++++++ سەرناو: وەسیەتنامە بۆ کوتەک ڕۆڵە! وەسیەت بێ کە مردم سەیری ئەم ئەشعارە کە هەفتەیەک جارێ تەماشای شۆری ئەم گوفتارە کە بابی خۆت ڕەفتاری چۆن بوو، تۆش هەر ئەو ڕەفتارە کە ڕوو لە قازانجی عموومی و پشت لە خاوەن پارە کە بێرە مەیدانی دلێری، هەر وەکوو شێری ژیان جەرگی دوژمن هەڵدڕە و ببڕە وەکو تێغی دەبان ڕۆڵە! لافی فەیلەسۆفی لێ نەدەی هەرگیز بە دەم نۆکەری هەرگیز نەکەی، بۆ حاکمی ڕۆم و عەجەم چی لە دڵتایە مەترسە بیخە سەر نووکی قەڵەم گوێ نەدەی ڕۆڵە، بە جەور و ئێش و ئازار و ستەم ڕاپەڕە و بانگێ بدە، بۆ خزمەتی کوردی زمان بەرخی نێر بۆ سەر بڕینە نەک لە بۆ دۆشین و ڕان ڕۆڵە! دایم چاوەڕوانی هەڵمەتی شێرانە بە دوژمنێکی زۆڵە کوردی نۆکەری بێگانە بە هەر بە هیوای دەنگ دلێری و ژینی سەربەستانە بە کەوتە ڕۆژی خۆی خەریکی تۆڵەیی دوولانە بە ڕۆحی شیرینت دەرێنە بۆ دەوای دەردی گران ڕوو کەرە قەندیل و ئاکۆ، هەر بڵێ: یا نیشتمان! کەڵووڕ و سوورسوور و گەشکی و شاری کرماشانەکەت بەختیاری و مەنمی و هەم شاکەلی و شیروانەکەت ماییدەشت و باجەڵان و سانی هەورامانەکەت پژدەر و بڵباس و هەرکی و جافەتی و گۆرانەکەت دەس بە دەس یەکتر گرن، بۆ یەکتری وەک پشتیوان تێ بکۆشین بۆ ژیانی کورد و خاکی کوردستان ڕۆڵەکەم! خوێندن بخوێنە! مەکتەبە دەرمانی کورد تێ گەیشتن مەرهەمە، بۆ زامی بێ سامانی کورد لاپەڕەی مێژوو ئەزانێ، چۆن بوون شێرانی کورد باسی بابا ئاردەڵان و زەندی و بابانی کورد ئەورووپا نووسیویە بۆ تۆ یەک بە یەک وەک داستان تۆش بە چاکی ڕایگەیەنە بۆ نەخوێندەی کوردەکان ئەو ژیانە کەی ژیانە؟ وەک کەوی بەندی قەفەس ژێر چەپۆکەی ڕافزی بی و ژێردەسەی پیاوی تەرەس پەت لە مل بی و ڕات بکێشن، هەر وەکوو تانجی و مەرەس نامەوێ ئەو جۆرە ژینە، دەک خوا نەیدا بە کەس قەف قەفی حەڵقەی کەلەپچەت هەڵبڕە وەک پاڵەوان خۆت و منداڵت بە کوشت دە بۆ ڕەواجی کوردستان ++++++++++++++++++++++ سەرناو: یا موحەممەد لێو بەبار و دڵ بەبوریانم مەکە یا موحەممەد لێو بەبار و دڵ بەبوریانم مەکە ئەی ڕەئیسی هەردوو دنیا، دیدە گریانم مەکە دەستە ئەژنۆ و چاوەڕێگەی دەستی یارانم مەکە من کە ئالی تۆم، زەلیلی باری عیسیانم مەکە غەیری قاپی ڕەئفەتت بۆ کەس سەناخوانم مەکە! ئەی شوعاعی شەمس و کەوکەب شوعلەیی ئەنواری تۆ! زینەتی جنات عدن شوبهەیی ڕوخساری تۆ ئەی بوراق و تاج و ڕەفڕەف خەلعەتی ئەنواری تۆ ئەی مەسیحا چاوەڕێگەی نوقتەیی گوفتاری تۆ بەش بڕاو و بێ نسیبی لوتف و ئیحسانم مەکە ئەی خوڵامی بارەگاهت قەیسەر و دارا و جەم ئەی لە دیوانی جەزادا شافیعی جوملە ئومەم مەسنەدی ئەوڕەنگی بەزمت کەوتە ژوور لوح القلم ئینتیزاری فەیزی لوتفی تۆن هەموو عورب و عەجەم غەیری ئالی تاهرینت دەستە دامانم مەکە تۆ کەلیم و تەکیەگاهت عەرشی ئەعزەم میسلی توور قاب قەوسینێ لە بەینا ما بە تێکەڵ نوور و نوور باعیسی تەزئینی قەسر و جەننەت و سیمایی حوور ڕۆژی مەحشەر چۆن بە بارێ نەگبەتۆ بێم بۆ حزوور؟ سا لەبەر خاتر حسێنت دڵ پەرێشانم مەکە واسیتەی نوتقی بەعیر و موقتەدایی مورسەلین شاتری مەیدانی فەزڵت سەد وەکوو روح الأمین ڕێزە جۆیی خوانی لوتفت سەد هەزاران عاکفین یا ڕەسوولەڵڵا بە حەقی ئال و بەیتی تاهرین سەر کز و ئاشفتە حاڵی دەستی شەیتانم مەکە مەخزەنی ئەسراری غەیب و ڕەهبەری ڕێگەی هودا خاکی ڕێگەت کحل ما زاغ البصر بۆ ئەنبیا شارقی بورجی نبووەت شاهبازی کیبریا ڕەحمی خێرت بێ بە قانع، گیانە تۆ و زاتی خوا کوا خەڵاتی موستەحەققم؟ ڕووت و عوریانم مەکە ++++++++++++++++++++++ سەرناو: وێنەی شاعیر سەبارەت: نووسین: کەماڵ ڕەحمانی - دیوانی قانع، گوڵاڵەی مەریوان، کۆکردنەوەی: بورهان قانع، پانیز ١٣٩٣ـ ٢٠١٤، لاپەڕەی ١. وێنەکەم هەڵبگرە کوردە، با ببێ بۆ یادگار با بمێنێ یادگارم، پاشی خۆم بۆ رۆژگار کوردە ئەم سەرمە سەرێکە، پڕ لە سەودای نیشتمان چاوەکانم بۆ کزیی کوردانە ئەشکی دێتەخوار ئەم دەمەم هەر ئەو دەمەس، هاواری هۆزم پێ‌ ئەکرد گوێم هەر ئەو دوو گوێیەیە ئەیبیست سەدای گریان و زار دەستەکانم هەر بە ئاهـ و ناڵەوە ئەمدان لە یەک گەهـ لە تەپڵی سەرمەدان و گاهێ سینەی پڕ جەخار پەنجەکەم ئەو پەنجەیە کاتێ کە پێنووسی ئەگرت شیعری کوردی پێ‌ ئەنووسی، هەر لە یەک هەتا هەزار دڵ هەر ئەو دەنکاڵە گوشتەس دایمە پڕ بوو لە زووخ جەرگەکەم چەشنی کەبابە بۆ کزیی کوردی هەژار لاقەکانم هەڵگری لاشەی زبوون و پڕ خەمم یا بە شوێن نانا ئەڕۆیین یا لە دەست دوژمن فیرار "قانعا" ئەم دەردیسەریە هەر بە تەنیا تۆ نەبووی ئیشی هەروا داخ ‌و دەردە چەرخی کۆنی ڕۆژگار ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ستایشی مەریوان سەبارەت: نووسین و ئامادەکردن: کەماڵ ڕەحمانی - دیوانی قانع، هۆنراوەی: شێخ محەممەد کابولی، کۆکردنەوەی: بورهان قانع، کەڕەتی چاپ: هەشتەم ١٣٩٣ انتشارات پانیذ، لاپەڕە ١٢. ئەم خاکی مەریوانە وەکوو جەننەتی خەزرا پڕیە لە مەلەک، یەعنی خەجێ و فاتم و عوزرا ئەم خاکی مەریوانە وەکوو خولدی بەرینە ئەم خاکی مەریوانە وەکوو عەرشی موعەللا ئەم خاکی مەریوانە، برا کانی سەفایە ئەم خاکی مەریوانە وەکوو زروەیی ئەعلا ئاو سارد و هەوا سووک و فەرەح‌بەخش و عەتردار بۆ خوشترە دڕکی، لە دوو سەد نەرگسی شەهلا پیاوانی هەموو ژیر و ژنانی هەموو ئاقڵ پیرانی هەموو ڕەند و مناڵی هەموو دانا مەستانە سیفەت سەف ئەبەسن گەورە کچانی زیبەندەترن کاکە لە سەد تاوسی زیبا یاخود بە مەسەل کەبکی دەری١ جیلوەفرۆشن بێ‌باک لە هەر تانە، وەکوو دایکی مەسیحا گوڵزارە هەموو دەشت و دەر و شەربەتە ئاوی گۆیا تۆ ئەڵێی زەمزەمە؛ یا کەوسەری ئەعلا کانی کەرەم و مەخزەنی ئەسراری سەداقەت یا وەک سەدەفی پڕ لە دوڕ و دانەیی یەکتا بۆ زامی خەفەت مەرهەمە سەیرانی مەریوان پڕیە لە وەتەنخواهـ، وەکوو قانعی دانا ١. کەبکی دەری: زڕەکەو، ژەرژەزڕێ، کەودەری، کەوەزڕی. [فەرهەنگی کاوە] ++++++++++++++++++++++ سەرناو: پێنج خشتەکی لەسەر شێعری کوردێک سەبارەت: دیوانی قانع، گوڵاڵەی مەریوان، خەلیفە شوکڕوڵڵا دووهاڕووت، لاپەڕە ٦١و٦٢. - دیوانی قانع، هۆنراوەی: شێخ محەممەد کابولی، کۆکردنەوەی: بورهان قانع، کەڕەتی چاپ: هەشتەم ١٣٩٣ انتشارات پانیذ، لاپەڕە ٢٢٦و٢٢٧. - نووسین و ئامادەکردن: کەماڵ ڕەحمانی هەوای سەر شاخ و کوێستانم پزیشکی دەرد و عیللەتمە خوا ئاوا بێ ئەم خاکە، کە مایەی ژین و سیححەتمە دە ڕەببی کوێری کەی هەرکەس، لەسەر فەوتانی جەننەتمە نیشانەی تیری زیللەت بێ، ئەوی بەدخواهی میللەتمە دە غەرقی گێژی نەگبەت بێ، ئەوی دوژمن سەعادەتمە بە دەستی خۆم نییە وەڵڵا، لە دیوانی خوا کوردم لە ناو شێخ و بەگ و میر و مەلا و شاهـ و گەدا کوردم تەماشای جەوهەری من کەی، ئەزانی ئاشکرا کوردم بە کوردی بووم و خولقاوم، هەتا ڕۆژی جەزا کوردم لەسەر ئەم بیرەمە ژینم، ژیانێکی حەقیقەتمە فیدات بم، کوردە بۆ خاکت، چ بێ عەیبە و چەنێ دڵگیر! ئەگەر خاکت نەسوتێنن، بەناری حیلە وو تەزویر بەهەشتێکە کە ئیحتیاجی نییە هەرگیز بە جۆگەی شیر وەتەن زۆر خۆشە قەدری بێ نیهایەت نایەتە تەقریر لەلای عالەم کە دۆزەخ بێ، بڵندتر لە سەد جەننەتمە تەماشای پیرەمەگرون کە دەماخی چەندە سەربەرزە لە باخاتی تەبیعەت دا گوڵاڵەی سەد هەزار تەرزە تەماشای ئایەتی خوا کەن لە ئەوسافی وەتەن ڕەمزە بە بورهانی کەلامی حەق، بە دڵ حوببی وەتەن فەرزە کەسێ مونکیر بێ بەم قەولە نەزانینی لە سەر خەتمە وەتەن! دێوانەکەی خۆتم، بەڵاگەردانی بەرپێتم ئەگەر بێتوو قبوڵم کەی بەدڵ سەربازی سەر ڕێتم جگەرسووتاوی لاوانی بەبێ‌ ماڵ و بەبێ جێتم لە باخی عیشقی میللەتدا فیداکاری نەکەم شێتم فیداکاری لەسەر ڕێی هێرشی سەیلی موحەببەتمە چ خۆشە زەحمەتی زۆر زۆر، لە پاشان ڕەحمەتی تیا بێ! چ شیرینە دەوای تاڵی، بە شەرتێ سیححەتی تیا بێ؟ نەبوونی خۆم و ئەولادم قبووڵە عیززەتی تیا بێ بە ڕۆح کێشانی خۆم ڕازیم ژیانی میللەتی تیابێ بە بێ ژینی وەتەن، ژینم ژیانێکی مەزەللەتمە خوا! بۆ خاتری جەمعی وەتەن‌خواهانی دڵپاکان بە خوێنی ناحەقی کوژراوی ئەشکەوتان و بن بەردان بە حەققی حەزرەتی پێغەمبەر و سیی جزمەیی قورئان بژی کورد و بمێنێ تا قیامەت خاکی کوردستان بە عەونی ئەو خوایە خالقی فیکر و تەبیعەتمە ++++++++++++++++++++++ سەرناو: گوڵ کە مەیلی دولبەری بێ، مشتەری پەیدا ئەکا سەبارەت: دیوانی قانع، گوڵاڵەی مەریوان، خەلیفە شوکڕوڵڵا دووهاڕووت، لاپەڕە ١٦. - دیوانی قانع، هۆنراوەی: شێخ محەممەد کابولی، کۆکردنەوەی: بورهان قانع، کەڕەتی چاپ: هەشتەم ١٣٩٣ انتشارات پانیذ، لاپەڕە ٥٧. - نووسین و ئامادەکردن: کەماڵ ڕەحمانی گوڵ کە مەیلی دولبەری بێ، مشتەری پەیدا ئەکا دڵ کە کەوتە عیشق‌بازی، زاهدێ ڕیسوا ئەکا ماڵەکەم دارالجنونە، خەستەخانەم بۆ ئەبەن؟ عیشق دەردێکە کە دووسەد سەر تەبیب شەیدا ئەکا بمکڕێ چەرخی زەمانە گەر لە خەم، سەهوی زلە بۆ مەتاعی بێ‌بەها، کێ مامەڵە و سەودا ئەکا بۆیە عوریان ناگەڕێم، داوێن ئەگەر پڕ بێ لە خوێن ڕەنگی ئاڵ ‌و واڵی لێوی دولبەرم پەیدا ئەکا ناوێرم هەرگیز خەیاڵی لێوی تۆ بگرم لە دڵ چون وتارت هێندە تاڵە، دڵ تەواو ڕیسوا ئەکا گەر تەماشای جێ دەمی تێغی برۆی خۆی کا لە دڵ عاشقی ئەبرۆی ئەبێ، هەر خۆبەخۆ هەیجا ئەکا "قانعی" چون کەوتە فیکری دولبەری، کوشتی بە خەم کوشتەیی یارە لە گۆڕا، دەردی دڵ ئینشا ئەکا ++++++++++++++++++++++ سەرناو: چوار چوار سەبارەت: دیوانی قانع، گوڵاڵەی مەریوان، خەلیفە شوکڕوڵڵا دووهاڕووت، چاپی یەکەم ١٣٨٨ هەتاوی سنە، لاپەڕە ٢٥. - نووسین: کەماڵ ڕەحمانی چوار شتن ئەمڕۆکە بوونە نەگبەتی کوردی هەژار جەهل یەک، بێ‌عەقڵی دوو، دڵپیسی سێ، داوا چوار مەنعی پێشکەوتن ئەکەن لەم خاکمانە چوار گرۆ خان یەک، سەردار دوو، بەگزادە سێ، ئاغا چوار نایەڵن بۆخۆم ڕەحەت بم، سەربەخۆ تاوێ بژیم ئەجنەبی یەک، مامە دوو، ئەقتاعی سێ، کۆێخا چوار من لە داخی سەرکزیی ئەم میللەتە چوار دەردمە سیل یەک، مالاری دوو، چاوکوێری سێ، ئیسقا چوار یادگاری ڕەنجی پەنجەی کوردەکانە چوار ئەساس قەسر یەک، ئاراس دوو، شامات سێ، بەغدا چوار فەخرە بۆ من ئێعتیزاز و حورمەتی چوار تایەفە زەند یەک، گەڵباخی دوو، شیروانی سێ، میدیا چوار باز بووم باڵی شکانم چوار بەڵای نەحسی خراپ خانەقا یەک، تەکیە دوو، عەمامە سێ، عابا چوار چوار سیفەت مەوجوودە بۆ من بۆیە هیچ‌کەس نایەوێم قانعی یەک، شیعر دوو، ڕووخۆشی سێ، مەللا چوار ++++++++++++++++++++++