شاعیر: پیرەمێرد کتێب: بەشی بۆنەکان سەرناو: ئەبێ بەخشندە مل کەچ کا، لە ڕاستی موچەخۆری خۆی سەبارەت: پیرەمێرد ئەم هەڵبەستەی بە بۆنەی دڵهێشاوی شێخ مەحموود لە پیرەمێرد خۆی نووسیوە. - دیوانی پیرەمێرد، ئومێد ئاشنا، بەرگی دووەم، لاپەڕە ٣٥٨و٣٥٩. - نووسین: کەماڵ ڕەحمانی - پێداچوونەوە: ئاڵەکۆک ئەبێ بەخشندە مل کەچ کا، لەڕاستی موچەخۆری خۆی سوراحی، بۆ پیاڵە، سەر فرۆ دێنێ، کە تێکا بۆی ١ کە ئاوداری لەسەر سەر، گرتووە، ئەزانێ چی تیایە ٢ لەلای نەنگە کە پەروەردەی نقوم کا گەورەیی وایە لقی شۆڕی درەخت میوەی ئەخۆن بێ ئەرکی بەرد و دار پەڵی بەرد بۆ پەلی بەرزە، لەقەیشە بۆ لقی بەردار ٣ لە دەردی دووریا، بێزار و بێزراوم، ئەمەند زارم ٤ ئەجەل دێ بمکوژێ، نامناسێ، چی بکەم، نامرم ماوم لەبەر ئاشووبی خێڵم، هیچ شەوێ خەو نایەتە چاوم خەوی ناخۆش ئەبینم، بەم پەرێشان خاویە، خاوم ئومێدی سەر لەسەر دەرکەن، ئەوانەی ڕاست و ڕووناکن قەڵەم، هەر سەر قەڵەم، مۆم بۆ مقەست، هەر بۆ ئەویش چاکن ئەڵێن مورغی سلیمان ئاو لە ژێر خاکا ئەبینێ ئەو منیش حەوت ساڵە ڕێ دوور بێ، بە چاوی دڵ ئەبینم ئەو چڕا ڕووناکی بۆ ژێر خۆی نییە ڕەحمەت لە بابی با ئەوی ڕووناکی کەچ بینایە، گۆڕە ڕەنجی با بیبا بە جووت پەروانەو و ماسی کە دڵدادەی چرا و گۆلن نزیکی ئەم سووتینێ، لە دووری ئاو ئەوان حۆلن ١. لای (م. هـ) ئەم نیوە بەیتە بەم جۆرە نووسرابوو: سوراحی سەر فروو دێنێ لە بۆ پیاڵە، کە تێکا بۆی ٢،٣، ٤. ئەم نیوەبەیتانە لە لاپەڕەی -٧٣-ی دیوانی پیرەمێردی (م. هـ)دا جۆرێکی جیاوازن. ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەم قەومە کوردە زۆر گەورە بووە سەبارەت: دیوانی پیرەمێرد، پێداچوونەوەی، مەحەممەد ڕەسوول'هاوار'، لاپەڕە ٣٠٨و٣٠٩. - چاپی ئومێد ئاشنا، بەرگی یەکەم لاپەڕە ١٤٩. - نووسین: ناشناس ئەم قەومی کوردە زۆر گەورە بووە بەڵام هەر یەکەی بۆ لایەک چووە نادر و کەریم خان کەوتوونە ئێران عەزیزی میسرە سەلاحەددینمان ئەمانە بەشی ئیداریمان بوو لە ئاسۆی عیلما بڵندترمان بوو چونکە کوردستان خۆی بێ‌نەسیبە ئەدیبەکانی تیادا غەریبە خۆ ئەحمەد شەوقی و محەممەد عەبدە شوعەڕای عەڕەب لە لایان عەبدە داخی سەرداخان جەمیل زەهاوی لەناو کورداندا ون بووبوو ناوی بەڵێ مومکینە جەمیل ئەدزرێ بەڵام زەهاوی لە کورد ناخوازرێ با عەیبیش بووبێ کافی زەهاوە هەرچی خۆی گۆڕی، دیارە بەدناوە مستەفا پاشا بۆیە پەسەندە فەخری بە کورد بوو لای خوا و بەندە لە وەسیەتیشدا خۆی لێ نەگۆڕا بە وەسیەتی خۆی لە سەیوان نێژرا لەسەر کوردێکمان غیرەتی وابوو بەگژ شاهێکی ئێراندا ئەچوو بیگرە باوەشت ئەی گردی سەیوان پاشای کوردستان هاتوە بە میوان کور گەل گەورەتان ئەگەر خۆش بوێ زۆر گەورەی ترتان تیا هەڵئەکەوێ ئەمڕۆ ئەم یادە بوو بە یادگار زۆر کەس هەوڵ ئەدا بۆمان بێتە کار ++++++++++++++++++++++ سەرناو: دڵەکەم غەمگینە سەبارەت: دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: ئومێد ئاشنا، به‌رگی یه‌که‌م، لا‌په‌ڕه‌ ٣٤٨. - دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: محه‌ممه‌د ڕه‌سوول (هاوار)، لا‌په‌ڕه‌ ٣٠٧و٣٠٨. - نووسین: کەماڵ ڕەحمانی دڵەکەم غەمگینە، دڵەکەم غەمگینە ئەگەر غەمخواری وەرە بمبینە خوایە ئەو دڵەت تۆ بۆچ دا بە من عەشق و حەیاتم لێک بوون بە دوژمن عەشق غەمی ئەوێ، حەیاتیش‌ خۆشی ئاگر لە دڵدا چۆن دادەپۆشی؟ ! باری حکومەت لە جەستەم بارە دڵیش بە تیری یار بریندارە دەوری ڕۆژگار گەردشی بادا با بە بادە غەم بدەین بە بادا کە غەم ئەمخاتە حاڵی بێهۆشی ناچار دەست ئەکەم بە بادەنۆشی دەستگیریم بکە ئەی یاری شەبگەرد بە پەیامی یار لە دڵ دەرکە دەرد ++++++++++++++++++++++ سەرناو: نه‌ورۆزنامه‌ی نه‌سرین و په‌روین سەبارەت: دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: ئومێد ئاشنا، به‌رگی یه‌که‌م، لا‌په‌ڕه‌ ١٥٥و١٥٦. - دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: محه‌ممه‌د ڕه‌سوول (هاوار)، لا‌په‌ڕه‌ ٣١٣. - نووسین: کەماڵ ڕەحمانی پار دێتە بیرم وەک خەوێ که‌ دیبێتم پێرێ شەوێ ساڵێکی وا تازەم دەوێ کە کورد بەھاری بەرکەوێ مژدە بێ ساڵ گەڕایەوە ئاگری نەورۆز کرایەوە بەفری زستان توایەوە گژوگیا و گوڵ ژیایەوە نوخشەش بێ لە کوردی بەھار گوڵ لە باغا خۆی ده‌نوێنێ بولبول بەڕوویدا دەخوێنێ ھەور مرواری ئەپژێنێ شەماڵ زینده‌گانی دێنێ نێرگس مەستە و چاو بەخومار وا فەرشی چیمەن ڕاخرا گوڵاڵە بوو بە شەوچرا گوڵ دەسته‌یان به‌ست وەک برا نەسرین و لاولاو تێکخرا ھاتنە لەنجە سەرو و چنار بولبول شەو بەئاواتەوە بادەی شەونم ئەخواتەوە دەگری بە موناجاتەوە بەڵکو گوڵ دەم بکاتەوە ئەو پێکەنێ ئەم بگری بەزار وەنەوشە وەک من شین پۆشە لە سوجدە دایە خامۆشە دڵی بۆ گریان بەجۆشە بەھاری لە لا ناخۆشە بێزارە لە نەغمەی ھوزار ++++++++++++++++++++++ سەرناو: مزگه‌وتی خورماڵ سەبارەت: دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: ئومێد ئاشنا، به‌رگی یه‌که‌م، لا‌په‌ڕه‌ ٣٥٨و٣٥٩. - دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: محه‌ممه‌د ڕه‌سوول (هاوار)، لا‌په‌ڕه‌ ٣١٩و٣٢٠. - نووسین: کەماڵ ڕەحمانی چوومه مزگه‌وتی خورماڵ به گریان ئاخ ڕۆژی ڕه‌ش و وێران و عوریان ته‌هلیله بووه به چه‌که‌وکه‌وان ڕیزی به‌ستووه ئه‌سپێی مریدان هه‌ر ماڵی خوایه ئه‌برێ به تاڵان ئاساری کۆنی ئیسلام ڕووخاوه به جاڵجاڵۆکه مینبه‌ر ته‌نراوه ئیمامی میحراب کوله‌که‌ی ئاوه پێخه‌فی کۆنی تیا هه‌ڵچنراوه خه‌ڵک له‌به‌ر بێگار هاتوونه ئامان ده‌وری ئه‌سحابان سێ مزگه‌وت کران یه‌کێک له (نگل)، دووه‌م له (کرمان) سێهه‌م له خورماڵ، سه‌رچاوه‌ی کوردان هه‌ر سێ ئاساری ئه‌وڵای هۆمه‌ران ئاساری فه‌خره بۆ ده‌وری ئه‌وان سوڵتان سه‌لیم گۆی شاهی برده‌وه قوببه و مناره‌ی تازه کرده‌وه قه‌ڵایه‌کی کرد به‌و سه‌ر گرده‌وه سه‌ربه‌رزی خسته قه‌ومی کورده‌وه شێخ بوو به واریس بۆ قه‌ومی ئه‌وان که شێخان تۆبه‌ی مورید دائه‌ده‌ن ئه‌ڵێن (ده‌ست زه‌نی) ماڵی که‌س مه‌که‌ن به‌ڵام که خۆیان مورید ڕووت ئه‌که‌ن مه‌که‌یان بۆ نیه، سواڵکه‌ری مه‌ککه‌ن موڵکی خوا و سوڵتان که‌وته ده‌ست ئه‌وان ++++++++++++++++++++++ سەرناو: بەهارمان بۆ هات سەبارەت: دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: محه‌ممه‌د ڕه‌سوول (هاوار)، لا‌په‌ڕه‌ ٣٢٣-٣٢٥. - نووسین: کەماڵ ڕەحمانی بەهارمان بۆ هات بەڵام بە برسی١ کەس لە سەیران و شایی نەپرسی ساڵان هەر باسی گوڵ و گوڵزار بوو نەشئەی نێرگسی دوو دیدەی یار بوو بانگی بلبل بوو لەسەر چڵی گوڵ تەمی زستانی ئەڕەواند لە دڵ ئەمساڵ کنگر و گێلاخە باوە چونکه‌ گرانی و مردن لە ناوە هێشتا زستانە و تازە برینین خاو نەبووینەوە خۆمان ببینین هەتاوی بەهار بەردی گەرم کرد کاتێکت زانی وتیان فڵان مرد له‌به‌ر ئه‌وه‌یه وەک بێسارانی لەم بەهارەدا بوومە زیندانی ئەو فەرموویەتی: «نەوبەهار سیان ئیمساڵ وە دیدەم، نەووەھار سیان نووری بینایی جە دیدەم جیان بە ھیچ ڕەنگێدا مەتاوو دیان من ھەر یەند مەگنۆم، چەم بە دینی گوڵ چوون خونچەی نەوخێز لەت لەت مەبۆ دڵ ھەر گوڵ نەشتەرێ، ھەر سۆسەن خارێ ھەر چەمەن زیندان، ھەر شەتاو مارێ وە بەختم بدیە، چە تەور شێویان سوپای مەینەتان، وەنەم دێویان» وا بولبول به‌سه‌ر گوڵدا ئه‌خوێنێ نه‌غمه‌ی زه‌بووری داود ئه‌نوێنێ ئه‌و به نه‌شئه‌ی که‌یف، من به داخه‌وه‌ ناڵه‌ناڵمان بێ له توێی باخه‌وه‌ چونکه مه‌حرومم له به‌هار جارێ سه‌رده‌نێمه‌وه له پای موغارێ به‌م هه‌موو ده‌رده به دیده‌ی نمناک هاکا خه‌ڵتان بووم ڕۆژێک له ڕووی خاک ئای بۆ هاوده‌مێ، هامده‌م و یار بێ وه‌ک من خه‌فه‌تبار، دڵ بریندار بێ ده‌ستی یه‌ک بگرین ڕوو بکه‌ینه شاخان پێکه‌وه‌ بگرین هه‌ردووک له داخان ئه‌م خاکه‌ی که‌وا له ڕووی زه‌میندا سلێمانییه له ڕووی نگیندا تێک هه‌ڵشێواوه به بای باڵی دێو هه‌موو له برسا ڕوو ده‌که‌ینه کێو ده‌ستی دڵسۆزێک ده‌وایان ناکا وا ئه‌تلێینه‌وه له په‌رده‌ی خاکا ١. پیره‌مێرد ئه‌م هۆنراوه‌یه‌ی به بۆنه‌ه‌ی گرانی شه‌ڕی دووهه‌مه‌وه ووتووه ++++++++++++++++++++++ سەرناو: بۆ کۆچی مه‌لا ئه‌فه‌ندی هه‌ولێر (مه‌لا گچکه) سەبارەت: دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: ئومێد ئاشنا، به‌رگی یه‌که‌م، لا‌په‌ڕه‌ ٣٥٩و٣٦٠. - دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: محه‌ممه‌د ڕه‌سوول (هاوار)، لا‌په‌ڕه‌ ٣٢٥. - نووسین: کەماڵ ڕەحمانی ئایینی ئیسلام دەری خستووە دوای مردن گیانی وەلی زیندووە وه‌لی سیفاتی خودای تێدایه نائبی نه‌بی و له به‌ند ڕه‌هایه به هیدایه‌تی خودا مه‌حفووزه نه‌بی مه‌عسوومه، وه‌لی مه‌حفووزه سیفەتی پایەیی وەلێتی سیانە عیلم و ئەدەب و زیکری سوبحانە جگه له‌وه‌ی ئه‌و، بابی هه‌ژار بوو چاکه و به‌خشنده‌ی هه‌زار هه‌زار بوو نیوشیعری دوایی ته‌ئریخی خشته «مه‌دره‌سه‌ی مه‌لای هه‌ولێر به‌هه‌شته»١ ١. به حیسابی ئه‌بجه‌د ئه‌کاته ١٣٦١ کۆچی مانگی که ساڵی مردنی مه‌لا گچکه‌یه ++++++++++++++++++++++ سەرناو: بۆ مەحمود ئاغای شیوەکەڵی سەبارەت: دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: محه‌ممه‌د ڕه‌سوول (هاوار)، لا‌په‌ڕه‌ ٣٢٦. - نووسین: کەماڵ ڕەحمانی پیرەمێرد ئەم هەڵبەستەی خوارەوەی بۆ 'مەحمود ئاغای شیوەکەڵی' ووتوە کە بە ( مەحمود ئاغای کەریم ئاغا) بەناوبانگ بووە، لە ساڵی ١٣٦٢ کۆچیدا، لە (چوارتا) مدیری ماڵ بووە، لەوێ کۆچی دوایی کردوە. مەحمود ئاغا پیاوێکی زۆر دەسبڵاو و سەخی بووە و زۆر قسه خۆش بووه، پیرەمێردی زۆری خۆشویستوە. کە کۆچی دوایی ئەکات، ئه‌م هه‌ڵبه‌سته‌ی بۆ وتووه: ئاخ ئاخ و داخ داخ، وەی وەی و ڕۆ ڕۆ هەر هەشت بە جارێک لێم هاتوونە سۆ ئای مەحموود ئاغای سوارەی مەعییەت سمێڵ بابڕی بە سام و هەیبەت بە وەفا و نامووس، پیاوی قەدیم بوو بۆ وەزیرانی پێشوو نەدیم بوو داخەکەم ئێمە قەدرمان نەزانی هەتاکوو ئەجەل فرسەتی هانی باوەڕم نییە پیاوێکی وەها لەم زەمانەدا بێتەوە دنیا بۆ ته‌ئریخ ئەوەی کە جەرگی داغە ئەڵێ: ئاهـ سەد حەیف بۆ مەحموود ئاغا ++++++++++++++++++++++ سەرناو: بۆ کۆچی شێخ حیسامه‌ددینی ته‌وێڵه سەبارەت: دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: ئومێد ئاشنا، به‌رگی یه‌که‌م، لا‌په‌ڕه‌ ٣٦٠. - دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: محه‌ممه‌د ڕه‌سوول (هاوار)، لا‌په‌ڕه‌ ٣٢٦و٣٢٧. - نووسین: کەماڵ ڕەحمانی ڕه‌شه هه‌ور ئامان، ته‌ختی هه‌ورامان ته‌خت بووه له‌گه‌ڵ به‌خته هه‌رامان تاریکایی شه‌و ئێواره ده‌رکه‌وت لافاوی دیده‌ی دینداران سه‌رکه‌وت ئه‌م بوومه‌له‌رزه و تۆف و تۆفانه دیار بوو نیشانه‌ی ئاخر زه‌مانه دوای حیسامەددین شیری دین سوا خار لە تەوێڵی تەوێڵە ڕوا ھەیکەلی نووری شای زیننوورەین بوو ھیوای دوو بەھای بەھای کەونەین بوو ڕۆژی کوچی ئەو وا ئه‌نووسێ ژین «پای جنان منزل شێخ حیسامەددین»١ ١. به حیسابی ئه‌بجه‌د ئه‌کاته ١٣٥٨ کۆچی مانگی که ساڵی مردنی شێخه‌. ++++++++++++++++++++++ سەرناو: بۆ شه‌هیدان مسته‌فا خۆشناو و محه‌ممه‌د قودسی سەبارەت: دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: ئومێد ئاشنا، به‌رگی یه‌که‌م، لا‌په‌ڕه‌ ٣٤٣و٣٤٤. - دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: محه‌ممه‌د ڕه‌سوول (هاوار)، لا‌په‌ڕه‌ ٣٣٣و٣٣٤. - نووسین: کەماڵ ڕەحمانی دیسان وا کۆستی نوێمان که‌وته‌وه گه‌ڕی گه‌ردوونه‌، کوردی گرته‌وه ئه‌م دوو دار ته‌رمه‌، دوو نه‌ڕه‌شێره‌ زنجیریان پچڕان، گه‌یینه‌وه‌ ئێره له‌ ڕێی ئێمه‌دا، گیانیان فیداکرد ناوی بڵندیان، وا بۆ خۆیان برد ئه‌و په‌ته‌ی له ‌ملی ئه‌مانه‌ خرا ئه‌وانی خنکاند، به‌ڵام په‌ت پچڕا پڵنگی ئه‌نگێوراو به‌هه‌ڵمه‌تتره‌ گۆم هه‌تا قووڵ بێ، مه‌له‌ی خۆشتره‌ وا پێمان ئه‌ڵێن ده‌م به ‌پێکه‌نین گیانمان فیداکرد، ئێوه‌ی پێ بژین ئه‌م جووته‌ شێره‌، دلێری شه‌رزه له‌ناو مێژوودا، ناویان زۆر به‌رزه‌ هیچ پێیان ناوێ کفن و دفن و شین شه‌هیدان له‌ناو دڵمانا ئه‌ژین یادی لەسێدارەدانی چوار ئەفسەرەکەی کورد ١٩٤٧ کۆچی دوایی پیرەمێردی شاعیر ١٩/٠٦/١٩٥٠ بەرواری ٦/١٩ دوو ڕووداوی دیار، لەناو لاپەڕەکانی مێژووی گەلی کورد دا: پیره‌مێردی شاعیر سێ ساڵ پێش ئەوەی کۆچی دوایی بکات، به ‌هۆی له‌ سێداره‌دانی چوار ئه‌فسه‌ره‌کەی کوردەوە ١٩/٠٦/١٩٤٧ مسته‌فا خۆشناو، محه‌مه‌د قودسی، عێزه‌ت عه‌بدولعه‌زیز و خێروڵا عه‌بدولکه‌ریم، هۆنراوه‌یەکی تایبەتی بۆ نووسیوون، کەچی خودی پیرەمێردیش لە هه‌مان به‌رواری ڕۆژ و مانگی له ‌سێداره‌دانی ئه‌واندا کۆچی دوایی کردووه‌، بەڵام بە جیاوازی ٣ ساڵ. ++++++++++++++++++++++ سەرناو: بۆ داخستنی گۆڤاری گه‌لاوێژ سەبارەت: دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: ئومێد ئاشنا، به‌رگی یه‌که‌م، لا‌په‌ڕه‌ ٣٤٤و٣٤٥. - دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: محه‌ممه‌د ڕه‌سوول (هاوار)، لا‌په‌ڕه‌ ٣٣٤و٣٣٥. - نووسین: کەماڵ ڕەحمانی داد لەدەست جەورت هەی چەرخی سەرچەوت وا گەلاوێژ کەوت، گەلاوێژ بۆچ کەوت؟ ! ١ ئاسۆی ئەدەبی کوردی پڕ تەمە سفیدەی بەیان، شینە، ماتەمە ژین بۆ گەلاوێژ بووبوو بە پەرژین ئێستا لەدوای ئەو بێزارە لە ژین (ئیبراهیم) لەناو (نار)ا سووتاوە (سەجادە)ی تەقوا بێ ڕایەڵ ماوە هیوامان وایە کە چەرخ وەرگەڕێ سەجادەم بەسەر شەتدا بگەڕێ پیاوێکمان ئه‌مرێ تەعزیه‌ی بۆ ئەگرین بۆچ بۆ گەلاوێژ، نەگرین تا دەمرین؟ گەلاوێژ هەرچەند جارجارە هەڵدێ له بورجی خۆیدا، دوایی هه‌ر هه‌ڵدێ ١. گه‌لاوێژی یه‌که‌م ئه‌ستێره‌ی گه‌لاوێژ، دووه‌م؛ گۆڤاری گه‌لاوێژ. گەورەیی پیرەمێرد و شارستانێتی ئەدەب: کام سەردەمی مێژوویی بگرین و بە دوو چاوی سەرنج تێی بڕوانین، دەبینین وەک کارێکی سروشتی دەستەیەک خوێندەوار و شاعیر و نووسەر و نموونەی باڵای بەخۆوە گرتووە و سەرجەم شەقڵ و تام و بۆی ئەوکاتەیان پێوەلکاوە. دیارە پەیوەندی و دۆستایەتی و هەڵچوون و لێکدابڕان و تەنانەت دژایەتی و لەیەکتر خوێندن، سروشتێکی ئاسایی مرۆڤە و لە ڕۆژگارێکی جەنجاڵی تایبەتیشدا بەشێکی دانەبڕاوی ژیانێتی و لێی نابێتەوە. لە نیوەی یەکەمی سەدەی بیستەمدا خوالێخۆشبوو حاجی تۆفیقی ناسراو بە پیرەمێرد، وەک شارەزاو گەورە پیاوێکی دڵسۆز لە بواری شیعر و چیرۆک و پەخشان و وەرگێڕان و پەندی پێشینان و سەربوردی دێرین و دانان و چاپکردنی کتێب و کاری ڕۆژنامە نووسی و خولیاو سەوداسەری نەورۆزی کورد، گەیشتبووە ئاستێکی باڵاو شێوەی فەیلەسوفێکی دەنواند، خزمەت و ڕەنجی فەرهادانەی پیرەمێرد لەپێناوی نەتەوەکەیدا لەوە ترازاوە کە بتوانرێ تۆسقاڵیک لە کێوی سەلیقەو توانست و گەورەیی بڕوشێنرێ. زۆرجار پەیوەندی ئەم خزمەتگوزارە باڵایە لەگەڵ خوێندەوارە ناسراوەکانی ئەو سەردەمەدا بۆ ماوەیەکی کەم ڕووی لە نشێوی کردووە و داخزاوە، بەڵام گەورەیی و سەربڵندی لەوەدا بووە کە ئەم زیزبوونەی نەخستووەتە پێش بەرژەوەندی گشتی و مەسەلە سەرەکی و بنەڕەتییەکانی ژیانی نەتەوەکەی، کە ئەمەیش نیشانەی بەرچاوڕوونی و تێگەیشتنە لە بنەماکانی شارستانێتی ئەدەب. نووسەر و روناکبیری دیار خوالێخۆشبوو مامۆستا عەبدوڵڵا جه‌وهه‌ر چەند جارێک و لە بۆنەی تایبەتیدا ناکۆکی نێوان پیرەمێرد و برایم ئەحمەدی باس کردووه‌، تەنانەت مامۆستا برایم لەو چاوپیکەوتنە پێنج سەعاتییەدا کە دکتۆر حسێن محەمەد عەزیز لەگەڵیدا سازی کردووە، ئەم مەسەلەیەی وەک نموونەیەکی ژیان و هەڵوێستی وروژاندووە، لەوەیش دواوە کە سکاڵای هەردوکیان گەیشتووەتە مامۆستای زانا خوالێخۆشبوو شێخ محەمەدی خاڵ، بەڵام ئەگەر ئاوڕێک بدەینەوە و چاوێک بە رۆژنامەی ( ژیان )ی ژ ٥٣٨ ی رۆژی ١٠ ی ئابی ١٩٣٧ دا بگێڕین، دەبینین کە پیرەمێردی نەمر وەک خەمخۆر و هاندەرێکی تازەپیگەیشتووان، بەبۆنەی تەواوکردنی خوێندنی مامۆستا برایم ئەحمەدەوە ئەم مژدانەیەی بڵاو بڵاوکردووەتەوە: «لە خوێندەوارە هەڵبژێراوەکانمان برایم ئەحمەد، کۆلیجی حقوقی تەواوکردووە و سەودای وەزیفەی نەکەوتووەتە کەللەوە، هاتووە ئەوقاتی دەکا، ئەم کورە ئیمە دەیناسین لە هەرچی زبان هەیە شێوەیەکی پەسەندی بۆ خۆی داناوە، خەلەفی خەلەف شەوقییە بە زەوقێکی عیلمی جەزبەیەکی شاعیری هەیە، ئەتوانێ دەعوا لە پەردەیەکی جواندا تەسویر بکاو بیباتە زیهنی گوێگرانەوه‌، خوا وێنەیان زیاد بکات.» لە کاتێکیشدا گۆڤاری ناوازەی گەلاوێژ بەبۆنەی بەندکردنی مامۆستا برایم ئەحمەدەوە لە مانگی ئابی ١٩٤٩ دا لە دەرچوون و بڵاوکردنەوەی ڕادەگیرێ، پیرەمێرد ئۆقرەی لێدەبڕێ و بە هەموو لایەکدا په‌له‌قاژه دەکات، نامەیەکی بەپەلەی خەماویش بۆ مامۆستا سەجادی دەنێرێ و لە ڕۆژنامەی (ژین) دا بۆی دەلاوینێتەوە و کۆری شیوەنی بۆ گەرم دەکات. ++++++++++++++++++++++ سەرناو: یادی مەحموود پاشای جاف سەبارەت: دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: ئومێد ئاشنا، به‌رگی دووهه‌‌م، لا‌په‌ڕه‌ ٢٥٦-٢٥٨. - دیوانی پیره‌مێرد، پیداچوونه‌وه‌ی: محه‌ممه‌د ڕه‌سوول (هاوار)، لا‌په‌ڕه‌ ٣٣٨و٣٣٩. - نووسین: کەماڵ ڕەحمانی وادەی خێڵە و خوار ئێڵی جافانەن دەمی گەرمەسێر دەشتی شیروانەن لە براكانم كەسیان نیەن دیار وەك جاران سوار بن بۆ ڕاو و شكار هانا، برایان شوێن نادیارم ڕۆ سێ پڵنگ هەیبەت، شێر شكارم ڕۆ سێ شاهین، سێ باز، شیروانی ماوا فه‌ڵه‌ک له زۆریان که‌وتبوه داوا ئای سلێمان به‌گ، عه‌داله‌ت پیشه له دێوی کێوی قاف بێ ئه‌ندێشه ئه‌و شۆڕه سواره زینه‌تی زینه ئه‌و حاته‌م هیممه‌ت، سه‌رحه‌د نشینه چابوک سواری به‌ناو و داو بوو له شیروانه‌دا هات هاتی ڕاو بوو ئێستا نادیار سه‌ر ڕووی بیساته له دوای ئه‌و عه‌شره‌ت ڕووی له نه‌هاته هێجگار فه‌تاح به‌گ ئه‌و ڕۆسته‌م ڕه‌نگه ئه‌و پیله‌ته‌نه‌ی شێوه‌ نه‌هه‌نگه ئه‌و شاباز هیممه‌ت، ئه‌و هه‌ڵۆ قینه ئه‌و شان و باهوو، ئه‌و سه‌همگینه سه‌رتاپا بڵند وێنه‌ی فه‌رامورز ئه‌هاته له‌رزه له نه‌عره‌ی ئه‌لبورز ئه‌وی تیا نییه ده‌شتی شیروانه بۆیه له‌ لای من چۆڵ و وێرانه ئاخ بۆ قادر به‌گ دۆستی مه‌وله‌وی گه‌ردن که‌چی بوون شێری سه‌رزه‌وی هه‌ر ئه‌و زانیویه شینی بۆ بکا هه‌ر به‌یتێک جامێ فرمێسک له ته‌کا خانمان خه‌ریک شین و هاواره داخی فه‌تاح به‌گ له‌سه‌ر گشت باره ئاخ لاڵ بم له کوێن شۆڕه‌سوارانیان بێده‌نگ و ئاهه‌نگ گه‌لی یارانیان بەو خوایەی فەلەک گەر برای ئەمرد بە ناڵە دونیای هەراسان دەكرد دەستی نەئەچوو به مەرگی جوانمان وێران نەئەبوو جێی خان و مانمان خۆیی كەسی نییە و جەرگی بێ ئێشە مەرگی مەردانی كردووه به پیشە شیعره‌که‌ی مه‌حموود پاشای جاف: واده‌ی خێڵه و خوار ئێڵاخ بێزانه‌ن واده‌ی گه‌رمه‌سێر سه‌حرای شیروانه‌ن مەحمود پاشای جاف: مەحمود پاشا كوڕی مەحەممەد پاشای كەیخەسرەو بەگی جاف سالی ١٨٤٦ ز هاتۆتە دونیاوە. هەر لە دوای مردنی باوكی كاروباری هۆزی جافی گردۆتە ئەستۆ و لە سەردەمی دا هۆزی جاف لە ئەوپەڕی بە هێزی و دەسەڵاتدا بووە بە سەلیقەی سەركردەیەكی دیارو هەڵكەوتوو بە هەماهەنگی سەرۆک تیرەكانی دیكەی جاف توانیویەتی كۆنفدراسیۆنیک بۆ هۆزی گەورەی جاف پێک بهێنێت هەر لەو سەردەمەشدا هەردوو دەسەڵاتی سەفەوی و عوسمانی بە گرنگیەوە بۆیان ڕوانیوە و بە شیوەی سەركردەیەكی لێزان مامەڵەیان لە گەڵ كردووە. چەندین جار محمد پاشای باوكی كەوتۆتە ململانێی دەوڵەتی عوسمانی و سەفەویەوە و كە پەنای بردوە بۆ دەوڵەتی سەفەوی ئیرانی ئەم لە دیوی دەسەڵاتی عوسمانی بەردەوامی بووە لە سەرپەرشتی جاف. لە فرسەتێكدا و لە كاتێكدا دەوڵەت فرۆشتنی موڵک لە دەوروبەری سەعدیە (قزرابات) ڕادەگەیەنێت یەكسەرو بێ دوودڵی بایی دەهەزاروپێنجسەد لیرەی ڕەشادی لە پارەی خۆیی موڵک دەكڕێت بەو كارەشی پانتاییەكی باش بۆ سنووری كوردنشین زیاد دەكات و دەیگەیەنێتە چیایی حەمرین و یەكسەر ئەم كارانە دەكات. ١- ڕەزامەندی والی خوراسان بەدەست دەهێنێت بۆ گواستنەوەی خێڵەكانی (زەرگۆش و چۆلەک) و لە دەوروبەری سەعدیە نیشتەجێیان دەكات (ئەو خێڵانە كوردن) ٢- ساڵی ١٨٩٣ لە سەر ڕوبەری ٢٢٠٠م مزگەوتێكی گەورە دروست دەكات لە سعدیە (قزراباد) هەتاكو ئەمرۆش ماوە. ٣- قەڵایەكی سەرنجڕاكێشی لە باكووری ڕۆژهەڵاتی تازەدێی گەرمیان دروستكردووە هەتا ئەمڕۆ بە وێرانەیی ماوە (بە قەڵای پاشا ناسراوە) ٤- لە شاری خانەقینیش چەند مول و بونیاد و دووكانی وەقفی بە جێماوە. خزمەتی زانست و رۆشنبیری: بە هۆیی ئەوەی لەسەردەمی مناڵیەوە لە سەر دەستی باشترین زانا فێر كرابوو زۆر خولیای زانست و ڕۆشنبیری و ئەدەب و شیعر و دۆست و هاودەمی شاعیرانی سەردەمى خۆی بووە وەک مەولەو، شێخ ڕەزای تاڵەبانی و... ) و كەشكوڵێكی زیاتر لە ٥٠٠ لاپەڕە چاپكراوی لێ بەجێماوە ئەمەی لای سه‌رەوەش نموونەیەكی كورتی یەكێک لە هەڵبەستەكانێتی، كە شیوەنێكە بۆ برا شازادە كۆچكردووەكانی و پیره‌مێرد کردوویه به سۆرانی. ++++++++++++++++++++++