شاعیر: گۆران کتێب: خەیام بە کوردی سەرناو: ئای کە زۆر گەڕاین بە دەر و دەشتا ئای کە زۆر گەڕاین بە دەر و دەشتا، دنیامان بێژا لە گێڵ و گەشتا، لەم ڕێگای چوون و نەهاتنەوەدا کەسێک تووش نەبووین لە بازگەشتا! بسیار بگشتیم به گرد در و دشت، اندر همه آفاق بگشتیم به گشت؛ کس را نشنیدیم که آمد زین راه راهی که برفت، راهرو بازنگشت! ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئیتر بەیاخی نیفاق پەی ئەکەم ئیتر بەیاخی نیفاق پەی ئەکەم، بە مووی سپیوە ڕوو لە مەی ئەکەم؛ ژمارەی پێکی عومرم حەفتایە ئێستا بەدمەستی نەکەم، کەی ئەکەم! فردا علم نفاق طی خواهم‌ کرد، با موی سپید قصد می‌ خواهم‌ کرد، پیمانهٔ عمر من به هفتاد رسید، این دم نکنم نشاط، کی خواهم‌ کرد؟ دوو ڕوویی بەسە، ڕوو دەکەمە مەیخانە ئەم ڕیشی سپی بە مەی بڕەنگێ جوانە پێوانی تەمەن گەیشتە حەفتا تا کەی خۆم هەر وەکوو هەم نیشان نەدەم، شێتانە؟ «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەفسووس تۆماری جوانیمان تەی بوو ئەفسووس! تۆماری جوانیمان تەی بوو، بەهاری تازەی شادیمان «دەی» بوو، ئەو مەلە مەستەی جوانیی بوو ناوی، هەی داد، نەمزانی کەی هات و کەی چوو، افسوس که نامه جوانی طی شد و آن تازه بهار زندگانی دی شد آن مرغ طرب که نام او بود شباب افسوس ندانم که کی آمد کی شد زستانی ژیانە وا قەلی مەرگە قڕی پیری مڵەیەک بوو ڕەگی لاویمی بڕی باڵداری جوانیم لە لکی ئاواتم هاوارە لە من چ زوو بە زوو نیشت و فڕی «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەم سەرا کۆنەی ناوی جیهانە ئەم سەرا کۆنەی ناوی جیهانە لەسەر ڕێی گەشتی شەو و ڕۆژمانە، بەزمێکە لە سەد جەمشید جێ ماوە، سەد بەهرام هات و چوو لەم وێرانە! این کهنه رباط را که عالم نام است و آرامگه ابلق صبح و شام است بزمی‌ست که وامانده صد جمشید است قصریست که تکیه‌گاه صد بهرام است ئەم کۆنە سەراوپەردە کە دنیای ناوە شایی لە بەرێک، شینە لە پێنسەد لاوە ئەم خوانچەیە بەرماوی هەزار جەمشیدە گۆڕە و گەلێ بارامی تیا نێژراوە «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەم کۆشکەی لووتی لە ئاسمان بوو ئەم کۆشکەی لووتی لە ئاسمان بوو، شاهان ئەیاننا بۆ بەردەرگای ڕوو، دیمان کۆترێک لێوی دیواری گرتبوو کزکز ئەیوت: کوو کوو کوو! آن قصر که با چرخ همی‌زد پهلو بر درگه آن شهان نهادندی رو دیدیم که بر کنگره‌اش فاخته‌ای بنشسته همی‌گفت که کوکوکوکو ئەو کۆشکی ملەی دەکرد دەگەڵ عاسمانێ شاهانی دەکەوتەوە لە دەرک و بانێ دیتم پەپوسێمانەیە لێی دەخوێنێ: کوا بگرە وو بەردەت؟ بەزم و ڕەزمت کوانێ؟ «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەم گۆزە وەک من دڵدارێ بووە ئەم گۆزە وەک من دڵدارێ بووە، گیرۆدەی زوڵفی نیگارێ بووە؛ ئەو دەسکەی ئێستا قوڵفە لە ملیا سەردەمێک دەستی مل یارێ بووە! این کوزه چو من عاشق زاری بوده است در بند سر زلف نگاری بوده‌ست این دسته که بر گردن او می‌بینی دستی‌ست که برگردن یاری بوده‌ست ئەم گۆزە وەکوو من بووە، دڵدار و هەژار جارێکی دڵی خۆش بووە، سەدجار خەمبار ئەو هەنگڵ و دەسگرەی لە ملیا دیوتە دەستێ بووە زۆر خراوەتە سەر ملی یار «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەم یەک دوو ڕۆژەی عومر چوو بە سەر ئەم یەک دوو ڕۆژەی عومر چوو بە سەر وەک ئاوی ناوچەم، وەک بای دەشت و دەر، لە ڕۆژان هەرگیز خەم ناخۆم بۆ دوو: ئەوەی تێپەڕی و ئەوەی دێتە دەر! این یک دو سه روز نوبت عمر گذشت چون آب به جویبار و چون باد بدشت هرگز غم دو روز مرا یاد نگشت روزی که نیامده‌ست و روزی که گذشت ڕۆژگارێ مرۆ تیا ژیابوو، ڕابرد ئاوێ بوو بە جۆ دا چووە، با بوو، ڕابرد هەرگیز مەڵێ وابوو، واچوو، خۆش نایەتەوە گەر تاڵ و زەبوون ژیاوی، چا بوو ڕابرد «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەو کۆشکەی بەزمی تیا گێڕا بارام ئەو کۆشکەی بەزمی تیا گێڕا بارام بۆ ئاسک و ڕێوی بوو بە جێی ئارام بارام کە گۆڕی ئەگرت تا مابوو نەتدی گۆڕ ئەوی چۆن گرت سەرئەنجام؟ آن قصر که جمشید در او جام گرفت آهو بچه کرد و شیر آرام گرفت بهرام که گور می‌گرفتی همه عمر دیدی که چگونه گور بهرام گرفت لەو کۆشک و سەرایە دا کە جەم جامی گرت ڕێوی ترەکیوە، مامز ئارامی گرت بارام کە هەموو ژیانی خۆی گۆری دەگرت دیتت بە چ جۆرێ گۆڕێ بارامی گرت؟ ! «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەو کەسەی زەوی و ئاسمانی دانا ئەو کەسەی زەوی و ئاسمانی دانا، بەشی دڵ داغی گرانی دانا، ۆر لەعلی لێو و میسکی ئەگریجەی، نایە چاڵ، خاکی لە بانی دانا! آنکس که زمین و چرخ و افلاک نهاد بس داغ که او بر دل غمناک نهاد بسیار لب چو لعل و زلفین چو مشک در طبل زمین و حقه خاک نهاد ئەو خوایە کە گەردوون و زەوی بەرپا کرد ئەو ڕۆژە مەکۆی دەرد و خەمی پەیدا کرد وەک ڕژد و چنۆک هەرچی بە نرخ و جوانە هێنای بە پەلە و گورجێ دەخاکی ڕاکرد «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەوانەی دەریای فەزڵ و هونەر بوون ئەوانەی دەریای فەزڵ و هونەر بوون، لە کۆڕی عیلما چرا و ڕابەر بوون، لەم شەوەزەنگە ڕێیان دەر نەکرد، ئەفسانەبێژی خەولەخۆخەر بوون! آنانکه محیط فضل و آداب شدند در جمع کمال شمع اصحاب شدند ره زین شب تاریک نبردند برون گفتند فسانه‌ای و در خواب شدند هۆزان و بلیمەتان و بیر ڕوون و پتەو بۆ بوون و دەچن؟ کەس نە ئەمی زانی نە ئەو تاریکە شەوێک گەڕان بەبێ ڕێ و، گێژ بوون ئەفسانەیەکیان ئەهۆنی چاویان چوە خەو «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەوانەی زووتر بۆی دەرچوون ساقی ئەوانەی زووتر بۆی دەرچوون، ساقی! خاکی غوروورە تیا نووستوون، ساقی! مەی بخۆ و ڕاستی هەر لە من ببیە: «با» بوو لە هەرچی دوابوون، ساقی! آنان‌ که ز پیش رفته‌اند ای ساقی در خاک غرور خفته‌اند ای ساقی رو باده خور و حقیقت از من بشنو: باد است هر آن‌چه گفته‌اند ای ساقی. خۆ لامەدە، دەی! بادە کە با بێ مەیگێڕ بەرماڵ و جبەت گرەو لە لابێ مەیگێڕ گوێ بگرە لە من: هەرچی مەلا و شێخ گوتیان دە گوێی مەگرە، لات وەکوو با بێ مەیگێڕ «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەڵێن دۆزەخە جێی پیاوی سەرخۆش ئەڵێن دۆزەخە جێی پیاوی سەرخۆش، هەی قسەی بێ جێی دوور لە عەقڵ و هوش! گەر عاشق و مەست گشت بچنە دۆزەخ، بەهەشت ئەبێتە ناو لەپێکی بۆش! گویند مرا که دوزخی باشد مست قولیست خلاف دل در آن نتوان بست گر عاشق و میخواره به دوزخ باشند فردا بینی بهشت همچون کف دست گۆیا لە جەهەندەمن ئەڤیدار و مەست بەم واتەیە پێکەنیم و گۆستی خۆم گەست جێی چەند کەری کوڵکنە ئەگەر وابێ بەهەشت یان چۆل و بیابان و کپە وەک لەپی دەست «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەڵێن لە بەهەشت حۆریی جوان هەیە ئەڵێن لە بەهەشت حۆریی جوان هەیە، مەی و هەنگوینی سپیی شان هەیە، بۆچ یارپەرستی و مەی نۆشی نەکەم مادام ئەنجامی کار هەمان هەیە؟ گویند بهشت و حورعین خواهد بود آنجا می و شیر و انگبین خواهد بود گر ما می و معشوق گزیدیم چه باک چون عاقبت کار چنین خواهد بود بیستوومە بەهەشتێ هەیە حۆری تێدا ڕووباری شەڕابی پاکی دەڕوا پێدا من لێرە مەی و یارێ پەیاکەم چ دەبێ؟ دەسکەوتەکە هەر یەکن بە هەر دووک ڕێدا «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەی دڵ زەمانە پیشەی خەم دانە ئەی دڵ زەمانە پیشەی خەم دانە، هەر کاتێکت دی بۆی مردی، گیانە! سا پێش ڕوانی سەوزە لە خاکت خۆش بژی لە دیار ئەم سەوزە جوانە! ای دل چو زمانه می‌کند غمناکت ناگه برود ز تن روان پاکت بر سبزه نشین و خوش بزی روزی چند زان پیش که سبزه بردمد از خاکت چاوجوان وەرە لام، بە خەم بڵێ بەو لاوە لێم هاڵێ هەتا داوی تەمەن نەپساوە نەورۆزە چەمەن سەوزە دەمێ سەرخۆش بین تا سەوزە لە سەر گۆڕەکەمان نەڕواوە! «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەی دڵ لە دنیا ئیحسانت ئەوێ ئەی دڵ لە دنیا ئیحسانت ئەوێ؟ لە چەرخی گەردوون سامانت ئەوێ؟ دەرمان داواکەی دەردگران ئەبێ، لەگەڵ دەرد هەڵکە و دەرمانت نەوێ! ای دل ز زمانه رسم احسان مطلب وز گردش دوران سروسامان مطلب درمان طلبی درد تو افزون گردد با درد بساز و هیچ درمان مطلب ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ئەی هاودەمەکان مەیم کەن بە قووت ئەی هاودەمەکان مەیم کەن بە قووت، ڕووی کارەباییم بکەن بە یاقووت؛ کە مردم لاشەم بە شەراب بشۆن، لە مێو هەڵبەستن بۆم تەختەی تابووت! ای هم‌نفسان مرا ز می قوت کنید این چهرهٔ کهربا چو یاقوت کنید چون درگذرم به باده شویید مرا وز چوب رزم تختهٔ تابوت کنید مەیگێڕ بگە پێم! لە بێ مەیی ماڕووتم تووڕم بدە کووپەوە لە دووریت سووتم گۆڕم لە پەنا ڕەزان بکۆڵن. ڕەزەوان، هەڵبەستێ لە پەلک و داری مێو تابووتم «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: با سەر پڕ سەودای بتی وەک حوور بێ با سەر پڕ سەودای بتی وەک حوور بێ، جامی دەست کەیلی شەرابی سوور بێ؛ خەڵق ئەڵێن تۆبەت قوبووڵ ئەکا خوا، ئەو نەیکا و منیش تۆبەم لێ دوور بێ! در سر هوس بتان چون حورم باد بر دست همیشه آب انگورم باد گویند کسان خدا تو را توبه دهد او خود ندهد؛ من نکنم؛ دورم باد مەیگێڕ بە سەرت پردی سیڕاتیش کەڵەکە سەیرانی بەهەشت سەیری دوو چاوی بەڵەکە زۆرم لە خودا ویست و کەمیشی نەگەیی هەر تۆبەیە دەمداتێ ئەویش نەم گەرەکە «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: بڕوانە دڕی با پەردەی ڕووی گوڵ بڕوانە دڕی با پەردەی ڕووی گوڵ، سەرگەرمی عەشقە بولبولی سەر چڵ، لە بن گوڵباخا دانیشە، گوڵباخ زۆر جار ڕواوە و بۆتەوە بە گڵ بنگر ز صبا دامن گل چاک شده بلبل ز جمال گل طربناک شده در سایه گل نشین که بسیار این گل در خاک فرو ریزد و ما خاک شده گوڵ یاخە دەکاتەوە بەرامبەر بە شنە بولبول دڵی خۆشە کەوتۆتە ئاواز و قنە تا تۆش و گوڵیش نەبوونە تۆزی بەر با مەی بێنە لە گوڵزارێ بخەین بار و بنە «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: بێ مەی گوزەران کردن ناتوانم بێ مەی گوزەران کردن ناتوانم، بێ جام باری لەش بردن ناتوانم، بەندەی ئەو دەمەم ساقی ئەڵێ: ها جام و من ئیتر گرتن ناتوانم! من بی می ناب زیستن نتوانم بی باده کشید بارتن نتوانم من بنده آن دمم که ساقی گوید یک جام دگر بگیر و من نتوانم گیانی منە مەی کە بێ ئەوم بێ گیانم ژانم لە دڵایە بادەیە دەرمانم هەر ئەو دەمە لام خۆشە کە مەیگێڕ بێژێ: هەر دوو فڕی دی، بڵێم بەسە و ناتوانم «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: بەر لە من و تۆ ڕۆژگارێ بووە بەر لە من و تۆ ڕۆژگارێ بووە، خول خواردنی چەرخ بۆ کارێ بووە؛ ها سووک پێ دانێ لەسەر خاکی ڕەش، ڕەشێنەی چاوی نیگارێ بووە! پیش از من و تو لیل و نهاری بوده است گردنده فلک نیز بکاری بوده است هرجا که قدم نهی تو بر روی زمین آن مردمک چشم‌نگاری بوده است پێشی من و تۆش ڕۆژ و شەوێک بوون، کاکە گەردوون لە گەڕانا بوو وەکوو ئێستاکە لەم سەر زەوییە لە هەر جێ پێ وەگوێزی خۆڵ و گڵی چەند چاو و دڵە، ئەو خاکە «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: بەر لەوەی گەردوون تووشمان کا بە وەی بەر لەوەی گەردوون تووشمان کا بە وەی وەرە! با خۆمان تێراو کەین لە مەی، چونکە چەرخی کۆن کاتی ڕۆییشتن ماوەی ئاو نادا لێوی پێ تەڕ کەی! برخیز ز خواب تا شرابی بخوریم زان پیش که از زمانه تابی بخوریم کاین چرخ ستیزه روی ناگه روزی چندان ندهد زمان که آبی بخوریم ++++++++++++++++++++++ سەرناو: دڵ نابێ داری خەمی تیا بڕوێ دڵ نابێ داری خەمی تیا بڕوێ، خۆش کتێبێکە لە خۆشی بدوێ؛ مەی نۆشین باشە و کام هێنانەدی، خۆ دیارە ژینت چەن کەم بۆ ئەلوێ! در دل نتوان درخت اندوه نشاند همواره کتاب خرمی باید خواند می باید خورد و کام دل باید راند پیداست که چند در جهان خواهی ماند ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ساقی قەدەحێک ژیان یەک دەمە ساقی! قەدەحێک، ژیان یەک دەمە، هەر بە خۆشی بێ ئەو دەمەش بەسمە؛ چۆنت بۆ لوا بسازە، چەپ گەرد سووڕانی بەپێی دڵخواز زۆر کەمە! ساقی، قدحی که کار عالم نفسی‌است گر شادی آن یک نفس، آن نیز بسی‌است خوش باش به هر چه پیشت آید که جهان هرگز نشود چنانکه دلخواه کسی است مەیگێڕ مەیە بەر باری خەمان، مەی با بێ چا نابێ جیهان بە ئێمە، با دڵ چا بێ چت دێتە بەرێ لە ڕێی ژیان گوێی مەدەرێ هەرگیز وەکوو ئاواتی دڵی کەس نابێ «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: سەردەستەی دنیای مەعانی عەشقە سەردەستەی دنیای مەعانی عەشقە، شابەیتی شیعری جوانی عەشقە، ئەی بێ ئاگایی لە عالەمی عەشق ژیان خۆی ئەبێ بزانی عەشقە! سردفتر عالم معانی عشق است سربیت قصیدهٔ جوانی عشق است ای آنکه نداری خبر از عالم عشق این نکته بدان که زندگانی عشق است ++++++++++++++++++++++ سەرناو: شاد بژی مایەی عومرت دەمێکە شاد بژی مایەی عومرت دەمێکە، هەر گەردێک لە خاک «کەی» و «جەم»ێکە، چۆنیەتیی دنیا و ئەسڵی ئەم عومرە، خەوە و خەیاڵە و تەفرە و تەمێکە! شادی بطلب که حاصل عمر دمی است هر ذرّه ز خاک کیقبادی و جمی است احوال جهان و اصل این عمر که هست خوابی و خیالی و فریبی و دمی است ++++++++++++++++++++++ سەرناو: شووشەم ئەشکێنی بە قەستی خوایە شووشەم ئەشکێنی بە قەستی، خوایە! ڕێی نەشئە و بەزمم ئەبەستی، خوایە! شەرابی ئاڵم ئەڕێژیتە خاک، هەی خاکم بە دەم بۆچ مەستی، خوایە! ابریق می مرا شکستی ربّی! بر من در عیش را بستی ربّی من می خورم و تو می‌کنی بدمستی! خاکم به دهن مگر تو مستی ربّی! شووشەی مەیەکەت بۆ چی ڕژاندم خوایە؟ وەک شووشە، نەشە و دڵت شکاندم خوایە؟ مەیخۆرە منم کەچی یەکی تر دەگرێ! بمبوورە لە پەردە دا گەیاندم خوایە «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: لە پێشا چەرخی شین خستنە کار لە پێشا چەرخی شین خستنە کار، دوایی تێکدانی بنچینە و دیوار، ناکێشرێ هەرگیز بە تەرازووی عەقڵ پێوانەی نایە بە مەتر و پەڕگار! آغاز روان گشتن این زرین تاس پایان و فنای یک چنین نیک اساس دانسته نمی‌شود به معیار عقول سنجیده نمی‌شود به مقیاس قیاس ++++++++++++++++++++++ سەرناو: لە گشت ڕۆییشتووی ئەم شەقامەڕێ لە گشت ڕۆییشتووی ئەم شەقامەڕێ کێ گەڕایەوە، ڕاستی وت بە کێ! لەم دووڕێیانەی هەڵپە و هیوادا، ناگەڕێیتەوە، هیچ مەهێڵە جێ! از جمله رفتگان این راه دراز باز آمده کیست تا بما گوید باز پس بر سر این دو راهه‌ی آز و نیاز تا هیچ نمانی که نمی‌آیی باز لەم ڕێگە درێژەوە کە مەرگی ناوە کێ هاتەوە باس و خەبەری هێناوە؟ وەستان لە دوو ڕێیانی نیازی پڕ و پووچ بێهوودەیە، هەرچی چوو نەهاتە دواوە «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: لە هاتنمان و چوونمان سوو کوانێ لە هاتنمان و چوونمان سوو کوانێ؟ بۆ تەونی هیوا تای دەزوو کوانێ؟ لەناو چەمبەری چەرخا هەزاران گیان سووتا و خۆڵی بە با چوو، کوانێ؟ از آمدن و رفتن ما سودی کو وز تار امید عمر ما پودی کو چندین سروپای نازنینان جهان می‌سوزد و خاک می‌شود دودی کو ئەم هاتن و چوونی ئێمە چی لەدوایە؟ کێی وا هەیە لەم گڵۆڵە هەڵکا تایە؟ ئەو لاشە هەموو دەکەونە ئاورگی نەمان سووتمانی وەهام نەدیوە، دووکەڵ نایە! «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: لە هەر دەشتێکا کە گوڵزارێکە لە هەر دەشتێکا کە گوڵزارێکە ڕەنگی گوڵ خوێنی شەهریارێکە، وەنەوشەی مۆری لەگڵ دەرهاتوو خاڵێکی جوانی ڕووی نیگارێکە! در هر دشتی که لاله‌زاری بوده‌ست از سرخی خون شهریاری بوده‌ست هر شاخ بنفشه کز زمین میروید خالی است که بر رخ نگاری بوده‌ست ھەر پنجەگوڵێکی سوور لە گوڵزارێ بوو ئەو سوورییە خوێنی دڵی دڵدارێ بوو ھەر پەلکەوەنەوشەیەک لە ھەردێ دەردێ خاڵێکە لەسەر ڕوومەتی نازدارێ بوو «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: من کە ڕەمەزان ڕۆژووم ئەشکان من کە ڕەمەزان ڕۆژووم ئەشکان لە بێ خەبەریم نەبوو، بێ گومان؛ ڕۆژوو بەرچاوی تاریک کردبووم، لای خۆم بۆ پارشێو تیکەم ئەگلان! من در رمضان روزه اگر می‌خوردم تا ظن نبری که بی‌خبر می‌خوردم از محنت روزه روز من چون شب بود پنداشته بودم که سحری می‌خوردم ++++++++++++++++++++++ سەرناو: مەلێکم بینی لەسەر قەڵای تووس مەلێکم بینی لەسەر قەڵای تووس لەبەر دەمیا بوو کەللەی کەیکاووس، ئەیوت بە کەللە: ئەفسووس، سەد ئەفسووس! کوانێ دەنگی زەنگ؟ کوانێ ناڵەی کووس؟ مرغی دیدم نشسته بر بارهٔ طوس در پیش نهاده کله کیکاووس با کله همی گفت که افسوس افسوس کو بانگ جرسها و کجا ناله کوس چووکێک لە کەلاوەیەک لە بەر لابایێ دەیکۆڵی بە دندووکی، سەری پاشایێ پێم وابوو دەڵێ: بمگرە گەر دەتوانی بەو کەللەیە سوێند دەخۆم لە دەستت نایێ «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: مەی بخۆ لە ژێر گڵا ئەنووی زۆر مەی بخۆ، لە ژێر گڵا ئەنووی زۆر بێکەس، بێ هاوڕێ، بێ هاودەنگی گۆڕ، با ئەم ڕازەشت لا نهێنی بێ: گوڵ سیس بێ، گەشە ناکا لە بەر خۆر! می خور که به زیر گل بسی خواهی خفت بی مونس و بی رفیق و بی همدم و جفت؛ زنهار به کس مگو تو این راز نهفت: هر لاله که پژمرد، نخواهد بشکفت مەی تێکە وەخۆ دەرفەتە، هاکا مردی لەم ژێر گڵە بێ هەواڵ و بێ هاودەردی وا پێتی دەڵێم شتێک لە لای کەس مەیڵێ نابێتەوە گوڵ پەلکە گوڵێ بابردی «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: نووستبووم ژیرێک لە خەوما فەرمووی نووستبووم، ژیرێک لە خەوما فەرمووی: کێ بە خەو پشکووت غونچەی ئارەزووی؟ خەو برای مەرگە، تا زیندووی مەمرە، کە مردی لە ژێر خاکا تێر ئەنووی! در خواب بدم مرا خردمندی گفت کز خواب کسی را گل شادی نشکفت کاری چکنی که با اجل باشد جفت می خور که بزیر خاک میباید خفت خۆ بەس بدە خەو کە هۆش و بیرت پتەوە ڕابوێرە ژیان بە مەی ئەگەر ڕۆژ و شەوە مردن کە برای گەورەیە بۆ خەو هەر دێت ئەو کاتە لە ناو نوێنی گڵا تێر بخەوە «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: نەکەی تۆبە کەی لە مەی تا هەیە نەکەی تۆبە کەی لە مەی تا هەیە، تۆبە سەد تۆبەی بەدوادا هەیە؛ گوڵ کراس بدڕێ و بولبول بخوێنێ، لە کاتی وادا تۆبە کوا هەیە؟ توبه مکن از می اگرت می باشد یک بار کنی، هزار در پی باشد گل جامه‌دران و بلبلان نعره‌زنان در وقت چنین، توبه روا کی باشد چۆن تۆبە لە مەی دەکەی هەتا مەی مابێ؟ ! ئەو ڕۆژە مەخۆرەوە کە پەیدا نابێ نەخوازە بەهار و چیمەن و دیمەنی گوڵ تۆبەی چی؟ هەزار تۆبە لە تۆبەی وا بێ «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: وەک خەمم عومری درێژ بێ نازدار وەک خەمم عومری درێژ بێ نازدار، ئەمڕۆیش دڵ نەرمیی خۆی خستەوە کار، چاوێکی لوتفی بڕییە چاوم: چاکەی هاویشتە ناو ئاوی ڕووبار! معشوقه که عمرش چو غمم باد دراز امروز به من تلطُّفی کرد آغاز بر چشم من انداخت دمی چشم و برفت یعنی که: نکویی کُن و در آب انداز! چاوم کە بە گریانەوە بوو، یار تاوێ دەیڕوانی لە ئەشکی من بە گۆشەی چاوێ بەم چاکەیە لە نیازی گەیشتم کە دەڵێ: تۆ چاکە بکە و بیبە دە ئاوی هاوێ «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: وەک گوڵ پیاڵە بەرمەدە لە دەست وەک گوڵ پیاڵە بەرمەدە لە دەست؛ لەگەڵ گوڵڕەنگی چاو و بڕۆ مەست شەراب بنۆشە، ئەم چەرخە شینە هاکا تۆیشی کرد بە وێنەی گڵ پەست! چون لاله به نوروز قدح گیر به دست با لاله رخی اگر ترا فرصت هست می نوش به خرمی که این چرخ کهن ناگاه ترا چون خاک گرداند پست هەر شەو بوو لە مەیخانە دەهات ئاوازێ: خۆشی لە کەسێک لە ئێمە مەی دەخوازێ بۆ مات و کزی؟ گەلێکی وەک تۆ گەردوون کردوونی بە تۆز و خۆڵی سەر ڕێبازێ «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: پیاڵەی ئەجزا جۆش خواردووی بێگەرد پیاڵەی ئەجزا جۆش خواردووی بێگەرد مەست دڵی نایە قەت بیدا لە بەرد؛ ئەی سەر و مل و ساق و دەستی جوان کێ لێکیان ئەدا و ئەیانکا بە گەرد؟ اجزای پیاله‌ای که درهم پیوست، بشکستن آن روا نمی‌دارد مست، چندین سر و ساق نازنین و کف دست، از مهر که پیوست و به کین که شکست؟ سەرخۆش دڵی نایە پیاڵەیەک بشکێنێ هەر تۆزێ لەبار و ڕێک و پێک بنوێنێ خوا ئەو هەموو لاشە ناسک و لاوچاکە بۆچ ڕێکی دەخا و لە داخی کێی دەڕزێنێ؟ ! «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: چ دەستەی تازە چ پیرانی کۆن چ دەستەی تازە، چ پیرانی کۆن هەموو یەک بە یەک، وەک هاتوون ئەڕۆن؛ دنیا نامێنێ تا سەر بۆ کەسیان، چۆن هاتن و چوون، ئەبێ: بێن، بڕۆن! آنها که کهن شدند و اینها که نوند هر کس بمراد خویش یک تک بدوند این کهنه جهان بکس نماند باقی رفتند و رویم دیگر آیند و روند ++++++++++++++++++++++ سەرناو: چەرخی ئاسمانی بێ بنی پڕ هەور چەرخی ئاسمانی بێ بنی پڕ هەور جامێک لە بەزمیا چەرخ ئەدا بە دەور، نۆرەت هاتە سەر، بێ ئاخ هەڵکێشان بینی پێوەنێ، دەورە، نەوەک جەور! در دایرهٔ سپهر ناپیدا غور جامی‌ست که جمله را چشانند به دور نوبت چو به دور تو رسد آه مکن می نوش به خوشدلی که دور است نه جور ++++++++++++++++++++++ سەرناو: چەندێک مناڵ بووین قوتابیی زانا چەندێک مناڵ بووین قوتابیی زانا، چەندێکیش خۆمان بووین بە مامۆستا، ئەنجام بڕوانە چیمان بەسەر هات: وەک ئاو هاتین و بۆی دەرچووین وەک با! یک چند بکودکی باستاد شدیم یک چند به استادی خود شاد شدیم پایان سخن شنو که ما را چه رسید از خاک در آمدیم و بر باد شدیم ژیانت چیە؟ تا چووک و شلی، شاگردی وەستای کە گەیشتی، پاشی: پیری، مردی پوختایی و تار لە من ببیسی باشە تۆزێکی لە خۆڵ بەرز ببووی، با بردی «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: ڕەندێکم بینی دانیشتووی ڕووی خاک ڕەندێکم بینی دانیشتووی ڕووی خاک، مەگەر هەر ئەوم دیبێ وا بێ باک: بەرامبەر بە: کوفر، ئیسلام، دنیا، دین، حەق، گومان، یەقین، ڕێی خراپ و چاک! رندی دیدم نشسته بر خِنگ زمین، نه کفر و نه اسلام و نه دنیا و نه دین، نی حق، نه حقیقت، نه شریعت نه یقین، اندر دو جهان که را بُود زهرهٔ این؟ ++++++++++++++++++++++ سەرناو: کفر و دین بەینیان یەک هەناسەیە کفر و دین بەینیان یەک هەناسەیە، یەقین تا گومان یەک هەناسەیە، ئەم هەناسەیە بە خۆشی بژی، مادام خۆی ژیان یەک هەناسەیە! از عالم کفر تا به دین یک نفس است وز منزل شک تا به یقین یک نفس است این یک نفس عزیز را خوار مدار کاین حاصل عمر ما همین یک نفس است ++++++++++++++++++++++ سەرناو: کێیە بێ گونای ڕووی دنیا بڵێ کێیە بێ گونای ڕووی دنیا، بڵێ؟ بێ گونا کردن چۆن ژیا، بڵێ؟ کە من بەد بکەم، سزای توێش بەد بێ تۆ و من جیاوازین لە چییا، بڵێ؟ ناکرده گناه در جهان کیست؟ بگو آن‌کس که گنه نکرده چون زیست؟ بگو من بد کنم و تو بد مکافات دهی! پس فرق میان من و تو چیست؟ بگو دنیایە لە کەو دە! بێگوناھێکی نییە کەس بێ ھەڵە نەژیاوە لەسەر ئەم زەوییە من کردەخراپ و تۆش خراپەم تووش کەی جیاوازی لەنێوان من و تۆ خوایە چییە؟ «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: کە مردم خاکم بە با ببێژن کە مردم خاکم بە با ببێژن، بۆ عیبرەت: نەکەن لاشەم بنێژن، لە گڵم قوڕێک بە مەی بشێلن، خشتی سەر کووپەی لێ دابڕێژن! چون مرده شوم، خاک مرا گم سازید، احوال مرا عبرت مردم سازید؛ خاک تن من به باده آغشته کنید، وز کالبدم خشت سر خم سازید. ++++++++++++++++++++++ سەرناو: کە هەوری نەورۆز ڕووی گوڵی تەڕ کرد کە هەوری نەورۆز ڕووی گوڵی تەڕ کرد، بە عەزمی بادە هەڵسە دەست و برد؛ ئەم سەوزەگیایەی سەیرانگای تۆیە، سبەی لە خاکی تۆ ئەڕوێ وردورد! چون ابر به نوروز رخ لاله بشست برخیز و بجام باده کن عزم درست کاین سبزه که امروز تماشاگه ماست فردا همه از خاک تو برخواهد رست ++++++++++++++++++++++ سەرناو: گایەک لە ئاسمان ناوی پەروینە گایەک لە ئاسمان ناوی پەروینە، گایەکیش ئەڵێن لە ژێر زەمینە، سا چاو بگێڕە ئەی خاوەندی هۆش لە ناو دووگادا کەرگەل ببینە! گاویست در آسمان و نامش پروین یک گاو دگر نهفته در زیر زمین چشم خردت باز کن از روی یقین زیر و زبر دو گاو مشتی خر بین گایێکە لە عاسمان و ناوی کۆیە گایێکە دەڵێن هەڵگەر هەرد و بۆیە سەیری کەرەگەل بکەی لە ناو ئەم جووتە گەر ژیر و بەبیری سەیری خۆش بۆ تۆیە «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: گوڵ بەربەیانێک ژاکا و هەڵوەری گوڵ بەربەیانێک ژاکا و هەڵوەری، ڕازی خۆی هەڵڕشت بۆ با و هەڵوەری؛ کەم شەرتیی چەرخە کە گوڵ بە دە ڕۆژ: ڕوا و پشکووت و ژیا و هەڵوەری! گل صبحدم از باد برآشفت و بریخت با باد صبا حکایتی گفت و بریخت بد عهدی عمر بین، که گل ده روزه سر برزد و غنچه گشت و بشکفت و بریخت ++++++++++++++++++++++ سەرناو: گەردوون جامێکە سەرنیگوون کەوتوو گەردوون جامێکە سەرنیگوون کەوتوو، ژیران لەناویا گشت زەبوون کەوتوو؛ سرنج لە دۆستیی شووشە و پیاڵە بەن دەم لە دەمان و خوێنی یەک خواردوو! این چرخ چو تاسی است نگون افتاده در وی همه زیرکان زبون افتاده در دوستی شیشه و ساقی بنگر لب بر لب و در میانه، خون افتاده گەردوونی چەوێڵ هەر بە چەپی سووڕاوە هەر بۆیە ئەوی ڕاستە تیا داماوە بڕوانە لە هاواڵەتی شووشە و پیاڵە خوێن کەوتە نێوانیان و لێو بە لێو چەسپاوە «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: گەردوون هیچ گوڵێک لە گڵ دەرناکا گەردوون هیچ گوڵێک لە گڵ دەرناکا تا نەیڕزێنێ دیسان لە خاکا؛ لە جێی ئاو خاکی هەڵگرتایە هەور: هەر خوێن ئەباری بەسەر خاشاکا! گردون ز زمین هیچ گلی برنارد کش نشکند و هم به زمین نسپارد گر ابر چو آب خاک را بردارد تا حشر همه خون عزیزان بارد هەر خاکێ هەیە خۆڵی لەشی یارانە هەر چاو و دڵی دلبەر و دڵدارانە وەک ئاو کە هەور خۆڵ و گڵیش هەڵبگرێ تا ڕۆژی حەشر تەوژمی خوێن بارانە «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: هوشیار بم نەشئەم لێ پەنهانییە هوشیار بم نەشئەم لێ پەنهانییە، کە مەست بم عەقڵم لە نوقسانییە؛ حاڵەتێک هەیە بەینی ئەم و ئەو بە بەندەی ئەبم زیندەگانییە! تا هشيارم طرب ز من پنهان است چون مست شدم، در خردم نقصان است حالی‌است ميان مستی و هشياری من بندهٔ آن، كه زندگانی آن است هۆشم کە دەبێ خەفەت دڵم دەردێنێ سەرخۆش کە دەبم: هۆش لە سەرم نامێنێ کاتێکە نە زۆر مەست و نە زۆر وشیارم گیانم بە فیدای ئەو دەمە دنیا دێنێ «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: هەر بەربەیانێک ڕووی ئاسمان شین بێ هەر بەربەیانێک ڕووی ئاسمان شین بێ، ئەبێ لەسەر دەست پیاڵەی ڕەنگین بێ، ئەڵێن لە دەما تامی مەی تاڵە، مەی حەقە وکێ دی کە حەق شیرین بێ؟ هر گه که طلوع صبح ارزق باشد باید به کفت می مروّق باشد گویند در افواه که حق تلخ بود باید که بدین دلیل می حق باشد بوولێڵە کە هات، مەپرسە کەنگێی ساڵە مەی فڕکە لە خورێنی بە تاس، بە پیاڵە شێخ وازی لە هەنگوێن و گەزۆیە و من مەی مەی تاڵە دەبێ هەق بێ، دەڵێن: هەق تاڵە «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: هەر گیایەک لە گوێ ئاوێک ڕواوە هەر گیایەک لە گوێ ئاوێک ڕواوە، ئەڵێی مووی لێوی تازە خەت داوە؛ نەکەی گیا هەرگیز بێ باک بشێلی: لە گڵی لەشی وەک گوڵ خەمڵاوە! هر سبزه که برکنار جوئی رسته است گویی ز لب فرشته خویی رسته است پا بر سر سبزه تا بخواری ننهی کان سبزه ز خاک لاله رویی رسته است هەر سەوزە کە تازە لە دەم ئاوێ ڕواوە وەک تازە خەتێ لە لێوی لاوێ ڕواوە هەنگاوێ لەسەر شینکە بەپارێز دانێ ئەو شینکە لە خاکی مەستەچاوێ ڕواوە «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: هەرچەن بە ڕەنگ و بۆی جوان ڕازاوم هەرچەن بە ڕەنگ و بۆی جوان ڕازاوم وەک گوڵ، بە باڵایش سەروی سەراوم، بەڵام نەمزانی وەستای نیگارکێش لە گاڵتەخانەی خاک بۆ دایناوم؟ هرچند که رنگ و روی زیباست مرا، چون لاله رخ و چو سرو بالاست مرا، معلوم نشد که در طربخانهٔ خاک نقّاش ازل بهر چه آراست مرا؟ هەر چەندی بڵێی بە بژن و باڵا جوانم ڕوومەت گوڵ و چاوکەژاڵ و لێو قەیتانم وەستایێ کە وای لە خاک و گڵ داڕشتم نیازی لەمە چی بوو؟ بۆچی کرد؟ نایزانم «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: هەندێ دەست خەڕۆ دووی غوروور کەوتن هەندێ دەست خەڕۆ، دووی غوروور کەوتن، هەندێک شوێن کۆشکی پڕ لە حوور کەوتن؛ کە پەردە لاچوو ئاشکرا ئەبێ ئەمانە لە تۆ ئێجگار دوور کەوتن! قومی ز گزاف در غرور افتادند جمعی ز پی حور و قصور افتادند معلوم شود چو پرده‌ها بردارند از کوی تو دور دور دور افتادند ++++++++++++++++++++++ سەرناو: هەندێک لە بیردان بۆ مەزهەب و دین هەندێک لە بیردان بۆ مەزهەب و دین، هەندێک دوودڵی گومان و یەقین؛ لە لابەلاوە لە پڕ دەنگێ دێ ئەڵێ: کام گومان؟ کام بڕوا و ئایین؟ قومی متفکرند اندر ره دین قومی به گمان فتاده در راه یقین میترسم از آن که بانگ آید روزی کای بی‌خبران راه نه آنست و نه این هێندێک بە خەیاڵ لە دین و ئایین ژیرن لایەک بە گومان لە بێ گومانی گیرن سەیری دەبێ تێ بگەن کە هیچ تێ نەگەیین کەمتر لە سەری پیاز و پەلکی سیرن! «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: هەور دیسان هات گیای شت بە گریان هەور دیسان هات گیای شت بە گریان، بێ مەیی گوڵڕەنگ چۆن بژین یاران؟ ئێستا سەیرانگای ئێمەیە سەوزە، ئەی سەوزەی خاکمان کێی دێتە سەیران؟ ابر آمد و باز بر سر سبزه گریست بی باده ارغوان نمی‌باید زیست این سبزه که امروز تماشاگه ماست تا سبزه خاک ما تماشاگه کیست پڕژاندی هەور لە دەشت و دەر بارانی بێ مەی بی دەمێ تامی ژیان نازانی وا ئێمە لە سەیری سەوزەزارین داخۆ سەوزەی گڵی ئێمە کێ بکا سەیرانی؟ ! «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: هەی داخ دەستمایە لە چنگمان دەرچوو هەی داخ دەستمایە لە چنگمان دەرچوو، لە دەست مەرگ گەلێ جگەر کون کون بوو، خۆ کەس لەو دنیا نایە لێی پرسم ئەنجامی کاری زووتر کۆچ کردوو! افسوس که سرمایه ز کف بیرون شد در پای اجل بسی جگرها خون شد کس نامد از آن جهان که پرسم از وی کاحوال مسافران عالم چون شد داخم ئەوی دێر هات و ئەوی کەوناران هاوباوەشی مەرگن و لە دنیا تاران کەس نایەتەوە بەرەو ژیان لێی پرسم: لە کوێ یە بنە و باری هەواری یاران؟ «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: یاران بە ڕێکەوت کە کۆمەڵتان بەست یاران بە ڕێکەوت کە کۆمەڵتان بەست، بیرتان بێ دۆستی لە ناو گڵا پەست لە کۆڕی بەزما نۆرە پیاڵەی ئەو قڵپ کەنەوە و گڵەکەی کەن مەست! یاران به موافقت چو دیدار کنید، باید که ز دوست یاد بسیار کنید؛ چون بادهٔ خوشگوار نوشید به هم، نوبت چو به ما رسد نگونسار کنید. ++++++++++++++++++++++ سەرناو: یارانی هاودەم هەموو لە دەست چوون یارانی هاودەم هەموو لە دەست چوون، لەژێر پێی مەرگا یەکیەک پێشێل بوون؛ لە بەزمی عومرا یەک مەیمان نۆشی ئەوانی زووتر خست جامی گەردوون! یاران موافق همه از دست شدند در پای اجل یکان یکان پست شدند خوردیم ز یک شراب در مجلس عمر دوری دو سه پیشتر ز ما مست شدند داخم گەلێ یار و خۆشەویستان مردوون لەش خاکی نێوان کۆمەڵێ دار و پەردوون چەشتمان لە مەیەک هەموو لە ناو کۆڕی ژیان پێش ئێمە بە دوو سێ پشوو مەستی کردوون «هەژار» ++++++++++++++++++++++ سەرناو: یەک قوم مەی موڵکی کەیکاووس دێنێ یەک قوم مەی موڵکی کەیکاووس دێنێ، تەختی قوباد و بەختی تووس دێنێ، لە بەربەیانا ئاخێکی سەرخۆش سەد نوێژی سۆفیی زمان لووس دێنێ! یک جرعه می ز ملک کاووس به است از تخت قباد و ملکت طوس به است هر ناله که رندی به سحرگاه زند از طاعت زاهدان سالوس به است ++++++++++++++++++++++