شاعیر: مەلای جزیری کتێب: دیوانی مەلای جزیری سەرناو: سوئالا من حەقیری صەدەفەک تڤی کوتیکن سەبارەت: «وەڵام و دەرامی فەقی تەیران و جزیری» - دیوانی عارفی ربانی، شێخ احمدی جزیری مشهوربه: مەلای‌جزیری «هەژار» شەرحی لێ کردوە؛ انتشارات سروش، چاپ اول، تهران - ١٣٦١، لاپەڕەی ٥٧٤-٥٨٤ فەقێ: سوئالا من حەقیری صەدەفەک تڤی کوتیکن ئیرۆ کە لجزیری حەقە کو لمەلێ کن هیلاک ژدەربا تیری چدەرمان هەیە لێ‌کن مەلا: سەلامێن ملیاکەتان بێ‌حەددو بێ حەسێبن شوبهەتێن ئاڤێ شەتان ژمەلا لمیم وحێ‌بن هیلاکێن ژزەحمەتان دەرمان ژلام‌و بێ‌بن فەقێ: شەربەتا لام‌و بێ‌بەیان نادم ئەز وێ بحەیاتێ مەعدەنا دال‌و رێ‌یان دبارینن نەباتێ ئیظهار تکن مەعنی‌یان ژحوسنا بوت ولاتێ مەلا: ژنەقشێ بت ولاتان مە سینە بوتخانەیە تەعەییونا صیفاتان تەجەللا دقەلبێ مەیە عیدو شەڤێ بەراتان ژوان‌را مە سەجدەیە فەقێ: سەجدەیا شوکرێ جارەک مەفەرضە د ویصالێ نە پەردەبێ نە ستارەک لبەر وەجهی هیلالێ (احسن‌الله، تبارک) ژسیررا وێ جەمالێ مەلا: جەمالا نورین صافە دوەجهی تەجەللایێ بحەرفێن خوە کەششافە ضەمیر ددن مەعنایێ حا، میم، عەین، سین، قافە رەمزا وێ موعەممایێ فەقێ: حێ‌یەن دهەفت حامیمان نوقطەیان لێ پەیداکن باڤێنە جەم دوجیمان عیشقی ژوێ هوەیداکن ئیسمێن‌ددو طاسیمان دومیمان ژێ جوداکن مەلا: هەفت خوم تژینە بادە دمەیکەدا قیدەمێ خوما کومن مورادە عیشقە ریهت جاما جەمێ لەوحێ لێ‌نون‌و صادە لەو فەیضی‌دا قەلەمێ فەقێ: ساقی‌یێ خەمرا ئەزەل نون‌و قەلەم ژی ئافراند داریهتە لەو حا ئەووەل رزق‌و نەصیب پێ قەدراند ئەوبو موراد موستەهەل نەقشی مەجاز پێ صەوراند مەلا: نەقشێ مەجاز طەلسمە مەظهەر ژرەنگ میرئاتێ صورەت لبال مە ئیسمە مەعنا بتەجەللا تێ حەرفێن دنورین جیسمە کاف هایە دئایاتێ فەقێ: کاف، ها ئیسمی کورە طوغرایە دتەنزیلێ جیسم وەک کوهی طورە ئیجمالە دتەفصیلێ جەمالە عەینی نورە کەوکەب مە دقیندیلێ مەلا: کەوکەب دبێم بەشەرە نورە کە مونەززەهـ تێ چحوسنەک موصەووەرە رەسمەک ژمن‌الله تێ یەقین بخوە مەظهەرە چەرخە کە صەد خەر گە تێ فەقێ: خەرگە بمن حیجابە ستار دکت جەمالێ عەورێ رەشو نیقابە لەبەر وەجهێ هیلالێ پەروانە لەو دعەذابە مەحجوبە ژشەمالێ مەلا: شەمالژی عەینی نورە شەوقە لبەر ستار تێ پەروانە بێ دەستورە دچەرخێ، سەما دار تێ حەیران سیررا غەفورە لەوجان فیدایی یار تێ فەقێ: یار حەقیقەت خالیقە چین جان‌فیدا ڤێ کەوین رێ دروستەو صادقە چرەنگ شونا رێ کەوین قەنج لەطیفەو لایقە ئەر تڤێ باغێ کەوین مەلا: باغێ ژنور وەرەق لێ یاردوێ دەظوهور بت سپێدەیێ شەفەق لێ مەظهەر ژعەینی نور بت پورتەو ژحوسنی حەق لێ داعەکس بێ‌قصور بت فەقێ: عەکسێ ژحەق دبینین لدۆر وەجهی مەحبوبان لحالکی نامینین ژسورا وان مەطلوبان گە نالین گە دخونین دورین ژوەصلی خوبان مەلا: فەریاد ژدەست فیراقێ ددورین ژسولطانان تیژن لەونی براقێ هەیبەت‌و سورا خانان روژ ئانی‌یە ئیشراقێ لەو دمرین ژکۆڤانان فەقێ: کۆڤانێن میهرداران بێ حەددو بێ ئەژمارن تیرن تێن ژهەساران صەد جارو صەد هەزاران خەدەنگێن دنوباران نهین لدل دبارن مەلا: نهین لدل درشینن تیران ژسیا گوشان دومیرغەضەب دکشینن لقەتلا مە مەدهوشان ژعەین‌و قاف‌و شینن خەدەنگێن ئەسوەد دوشان فەقێ: دونونن سیاه رەنگن بسەر لمە دەرویشان دەربێن ئەوان خەدنگن لقەلبێ مە دەرویشان عاشق ژدەست بهنگن ژداغ‌و زەجرو ئیشان مەلا: داغێن مە پڕ دکولن خەبەر ژی نایە گۆتن یەنگیان ضەرب لدلن هەناو مەژێ پرصۆتن کەماندار رەش قاتلن گەزمە لدل بجۆتن فەقێ: گەزمەیین عەین صادان ئیشارەت رەمزو سوڕن کشاندن گوشە بادان مەحبوبە تیژ ئاوڕن تیرێن دوان جەللادان باطین لدل دفڕن مەلا: ئاورێن جوتێ بەلەک بەرقی ژسەماواتێ شەمسە دچەرخا فەلەک هاتی بەنیڤ میرئاتێ ئینسانە صورەت مەلەک یان حورە دجەنناتێ فەقێ: حوری کوتێک جەمابن پەری هەم دڤێ گاڤێ هەمو ژرەنگ چرابن نیزیکی شەمس‌و طاڤێ ژشەرما خویا نابن ژحوسنا وێ گولباڤێ مەلا: شەرمن ژدیمی زەری عەقرەبان دەرب لدلدان شەمس‌و مەهو موشتەری پێرو دموقابل دان ئینسە بەشکلی پەری یاحوری صفەت ویلدان فەقێ: پێرو یەقین کوخالن دعیقدا ثورەییایێ دو رۆژو دو هیلالن ل‌دیمێ وێ لەیلایێ بێ وەصف‌و بێ میثالن درەمزا شەکەر خایێ مەلا: برەمزو گفت‌و سوڕان نەباتێ ئەو درێژن عیشوەیێن لەعل‌و دوران لولو شەکەر دبێژن خەدەنگێن دئاڤران عاشقان دێ برێژن فەقێ: عاشقێن دەڤو لێوان شاباشە ژخودێرا سەلوا ببیهوسێڤان بەلگن ژزیڤو زێرا حەرامن خەوێد شێڤان لکەسێ موحبەت ڤێرا مەلا: کەسێ کو ئێک دڤیتن صوهتی‌یە بئولفەتی شەڤان کوئەڤ خەڤێتن ژبەر دەربا موحبەتی عاشق لپەی‌وی تێتن ژجەذب‌و ژفیرقەتی فەقێ: فیراقێ تێک حیرقەتە بەعیدە ژخەیالێ طوطاگە بزەحمەتە بولبول ژبەر جەمالێ گۆیین قەت خەوناکەتە کو دورە ژویصالێ مەلا: زەحمەت بمن ویصالە عاشق ژبەر جەذبەیێ لەو تێت بدەردو حالە ژبەرقا شەعشەعەیێ دەماهلبت شەمالە نەظەردە پەروانەیێ فەقێ: پەروانە لەو دمرت خوەش نینە ئەو بژینێ ضەعیفە خۆ ناگرت تیژە بەرقا ئەڤینێ دپەردێ ناصەبرت دا رەت کەمالا دینێ مەلا: پەروانە لەو دصوژی ژلەمعەیا جەذباتی فیداکرن عومروژی دکەشفا سوببوحاتی کودا ژنوڤە ڤەژی باقی بت دحەیاتی فەقێ: حەیات لبامن وەصلە دولات گەرببن لاتەک موراد بخۆ هەر ئەصلە تێکدا ببن صیفاتەک ژهەڤ ئێک نەبن فەصلە واحید بمینت ذاتەک مەلا: واحید ذاتە کە فەردە تەجەللا دا صیفاتان بعەینی دل نەظەر دە لجوملە تەعیینا تان تەوەهوم بویە پەردە بئیسمی بت‌و لاتان فەقێ: لاتژی صورەتەک حەقە ژئەسمائێت حەقانی لبال من موحەققەقە دنیڤ کەشفا سوبحانی لاهوتە هەر موطلەقە دنا سوتا ئینسانی مەلا: ئینسان بمن ناسوتە گەوهەر دنیڤ صەدەفێ ژعیلما جەبەروتە شەمس هاتی‌یە شەرەفێ (تنزڵ) ژلاهوتە مەحبوبە جام دکەفێ فەقێ: کەفا کو کوزو کاس‌تێ نازک‌و سپی زەندن قەدەحا مەیا خاص‌تێ بنێرن طالب چەندن ڤەخون ژدەستی راستێ بمەدحان مەحبوب خوەندن مەلا: وەصف و مەدحێن مەحبوبان لداغێت کو حەیاتن قوتن ژبۆ قلوبان گولاڤ، قەندو نەباتن ژنەغما مەدحێن خوبان عاشق بجەذبە هاتن فەقێ: عاشق بوەصف‌و مەدحان دفیراقێ دصەبری نەسیم بێت ژوان تەرحان بولبول نەشێ خوەبگری خون‌دێ دەربت ژجەرحان دی بداغێن کول بمری مەلا: بولبولێن وێ گولشەنێ ژئەزەل ئەو دبێژن تا ئەبەد ژمەعدەنێ گەوهەران دا برێژن حەرفەک ژوەصفان تنێ عالەم تێک نابرێژن فەقێ: جەماکن تێک عالەمێ حەمی‌یان بئوستاد کن حەرف ژلەوحێ قیدەمێ بەشەرح‌و بسەواد کن نائیتە بەر قەلەمێ بەحران ئەر بمیداد کن مەلا: نەسرین‌و گول طەبەقەک سەحەر ژباغێ گولان ژنەستەرەن وەرەقەک بەسە مە صاحیب دلان عورفەخواهی سەبەقەک چێتر ژصەد سجلان فەقێ: ئەحسەن ژنو سەبەقان قەلەم ژقەندو نەباتێ لسەر صەفحا وەرەقان دی رژی ئاوا حەیاتێ دەس بدەس ژێ طەبەقان مەلەک دبن جەنناتێ مەلا: نڤیسا تە عەنبەرن زوبادو میسک پێژن چشاخێ نەیشەکەرن قەندو نەبات درێژن نوطقاتە خوە گەوهەرن صەدبار گوهەر هاڤێژن فەقێ: گولم ددەستی خاران بیسمێ «محمد» ناڤم بولبولم دگولزاران ژعیشقێ لەو زەرباڤم دزومرەیا میهر داران تو رۆژی ئەز هەطاڤم مەلا: دورم ژگولێ بخوناڤە لەوزەر شوبهەتێ بیهم سوسن عەرەق طلاڤە دفیرقەتێ دبرژەهم لبال خودان دلاڤە تو هەطاقی ئەز سێهم فەقێ: برینداری عیشقێ مە دورم ژسیها بێهان زانن مەدداحی کێمە دهەزارو یەک‌و سێهان ثەناخوانی «مەلێ» مە لە هەمو عەردو جێهان مەلا: هیندی کو دگازەهم دکێشم صەبرو حیرێ شوبهەتی چەنگ‌و ژەهم هیلاک ژدەربا تیرێ ثەناخوانی فەقەهم ئیرۆ کە دجزیرێ ++++++++++++++++++++++